جدول ۱۲.۴. آزمون تی تک نمونهای برای بررسی تاثیر موانع انگیزشی بر رشدوتوسعه ورزش های پایه مدارس ۱۰۷

جدول ۱۳.۴. آزمون تی تک نمونهای برای بررسی موانع جسمانی -روانی بر رشدو توسعه ورزش های پایه در مدارس ۱۰۸
جدول ۱۴.۴. نتایج آزمون فریدمن ۱۰۹
جدول ۱۵.۴. فاکتورهای موانع رشد وتوسعه ورزش های پایه در مدارس ۱۰۹
فهرست شکل ها
عنوان صفحه
شکل۱.۲. مدل سلسله مراتبی بخش‌های اصلی ورزش ۱۷
شکل ۲. ۲ مدل توسعه ورزش و اوقات فراغت ۲۲
شکل ۳.۲. مدل توسعه ورزش (از پایین به بالا) ۲۳
شکل ۴.۲. مدل توسعه ورزش (از بالا یه پایین) ۲۴
شکل۵.۲. فرایند برنامه ریزی توسعه ورزش ۲۷
شکل ۶.۲. فرایند توسعه ورزش خاص ۲۷
شکل ۷.۲. مدل توسعه ای Côté’s از مشارکت ورزشی ۲۷
شکل ۸.۲. مدل Bailey و Morley در رابطه با توسعه افراد با استعداد ۳۳
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار ۱.۲ مدل سلسله مراتبی ورزش ۱۷
چکیده :
تحقیق حاضر از نظر هدف توسعه ای- کاربردی و از نظر روش جمع آوری داده ها از نوع تحقیقات توصیفی- پیمایشی بوده است.جامعه آماری دراین پژوهش شامل کلیه مدیران ومعلمان تربیت بدنی مدارس مقطع ابتدایی شهر تهراندر سال تحصیلی۹۳-۱۳۹۲بوده است که این تحقیق موردی در مناطق ۱.۴.۸.۱۳ آموزش پرورش صورت گرفته است.جامعه آماری حدود ۴۶۰ نفربوده اند. این پرسشنامه محقق ساخته شامل ۳۲ سوال با متغیرهای موانع فرهنگی ،موانع مالی ،موانع ساختاری،موانع زمانی ،موانع انگیزشی ،موانع جسمانی-روانی ،موانع مدیریتی و برنامه ریزی بوده است،با ارزش گذاری از نوع لیکرت است که هر پاسخ، امتیازی بین ۱ تا ۵ را به خود اختصاص می دهد..تعیین حجم نمونه با کمک جدول مورگان صورت گرفت که حدود۱۳۴ نفربوده است وبه روش در دسترس نمونه گیری انجام شد. در این تحقیق جهت ‌تحلیل‌ دادها‌ برای خلاصه کردن و طبقه‌بندی داده‌های خام و محاسبه فراوانی، درصد فراوانی، میانگین، انحراف استاندارد، دامنه تغییرات و جداول فراوانی و نمودار از آزمون توصیفی استفاده گردید و از آزمون‌های استنباطی کلموگروف اسمیرنوف جهت نرمال بودن داده ها، آزمون تی نمونه ای برای تعیین گزینه ها و از آزمون فریدمن به منظور رتبه‌بندی موانع و عوامل توسعه ورزش های پایه در مدارس شهر تهران استفاده گردید.نتایج نشان داد که موانع فرهنگی ،موانع مالی ،موانع ساختاری،موانع زمانی ،موانع انگیزشی ،موانع جسمانی-روانی ،موانع مدیریتی و برنامه ریزی بر رشد وتوسعه ورزش های پایه مدارس تاثیر داشته است. پیشنهاد میشود هر یک از مؤلفه های موانع به صورت ویژه مورد بررسی قرار گیرد و موانع مشارکت از دو دیدگاه معلمان وصاحب نظران بررسی گردد و اقدامات و راهکارهای موثری در زمینه افزایش پیشرفت ورزش های پایه ارائه شود.
فصل اول
کلیات تحقیق
فصل اول
۱.۱. مقدمه
امروزه در عصر حاضر ورزش و مشارکت افراد در فعالیت های ورزشی به عنوان یک پدیده اجتماعی در خور بررسی وتأمل است. از مهم ترین کارکردهای این پدیده، نقش مهم آن در ایجاد سلامت جامعه است. این موضوع را می توان از طریق ورزش برروی زندگی افراد که در این زمینه مشارکت دارند، به‌روشنی مشاهده کرد(مظفری،۱۳۹۲). سوهن و همکاران^[۱](۲۰۱۴) بیان نمودند که مشارکت افراد در فعالیت های فیزیکی و بدنی سبب توسعه اجتماعی، شناختی و روانی و در سطح بالاتر سبب بهبود تناسب اندام می گردد(سوهن و همکاران،۲۰۱۴). ورزش به عنوان پدیده ای مهیج، برانگیزاننده، موجد اتحاد ملی، عامل توسعه و ارتقای سلامت در جامعه، جایگاه مهمی در جامعه بر عهده دارد(مکچنسی^[۲]،۲۰۱۳). به طور کلی ورزش در نهایت بازتابی از جامعه امروز است. از طریق ارتقای ورزش، فعالیت های ورزشی به عنوان یک ابزار برای توسعه جوامع و صلح در فرهنگ های مختلف می باشد(کارتوکولیس و همکاران^[۳]،۲۰۰۹). دراین راستا توسعه ورزش در ارتباط با افزایش مشارکت و ترویج فرصت‌ها و مزایای حضور در فعالیت‌های ورزشی است. تعاریف مختلفی از مفهوم توسعه ورزش^[۴] ارائه شده است. مفهوم توسعه ورزش بسیار کلی است و می تواند توسعه ورزش را در کلیه سطوح همگانی، نخبه، پایه و غیره در بر می گیرد(بولک^[۵]،۲۰۰۶). توسعه ورزش یک کمک همه جانبه به مردم برای شروع یک ورزش، ماندن در ورزش انتخابی خود و موفقیت در آن است. توسعه ورزش توسط کالینز ^[۶]به عنوان یک فرصت های تاثیرگذار(موثر)، سیستم ها و ساختارها و فرایندهایی تعریف شده است که افراد جامعه را در تمام سطوح یا گروه های خاص یا منطقه ای قادر می سازد در ورزش، تفریح و سرگرمی شرکت کنند و عملکردشان را به هر سطحی که مد نظر آن ها می باشد، پیشرفت دهند(سوتیریادو^[۷]،۲۰۱۲).
از سوی دیگر می توان یکی از مهمترین بخش های متدوال در توسعه ورزش یک جامعه را ورزش های پایه دانست. امروزه ورزش های پایه بطور ویژه مورد توجه کشورهای مختلف قرار گرفته است. دانشمندان بسیاری در تلاش هستند تا شاخص های پیش بینی کننده افراد مستعد در ورزش های مختلف را شناسایی و توسعه دهند(آبوت^[۸]،۲۰۰۵). بطوریکه کشور استرالیا قبل از المپیک سیدنی توجه بسیار زیادی را به ورزش پایه در مدارس پرداخته است(فارمر^[۹]،۱۹۹۶). ارائه مهارت ای حرکتی پایه و آموزش ورزش های پایه نظیر ژیمناستیک و شنا و دومیدانی به دانش آموزان آن ها را برای ورزش های آینده، فعالیت های بدنی، خدمت سربازی و به طور کلی برای زندگی بهتر آماده خواهد کرد(هادی زاده،۱۳۹۰). آموزش ورزش پایه در دوران تحصیلی دبستان و حتی بالاتر از این دوره می تواند به نحوی اثربخش به دانش آموزان کمک کند تا چگونگی مشارکت در مسابقات و رقابت های ورزشی را بیاموزند(تجاری،۱۳۸۶). علاوه بر این ورزشی که پایه و اساس آن بر مدرسه باشد فرصت خوبی است برای معلمان که به طور معمول صلاحیت دارند و مهارت های چگونه زیستن و علم و دانش را به گونه ای سازمان یافته به همه کودکان در محیطی امن و حمایت کننده بیاموزند. مهارت های حرکتی پایه تقریبا پایه و اساس همه فعالیت های بدنی و ورزشی را تشکیل می دهند(خدایی،۱۳۹۲). بررسی رکوردها و نتایج قهرمانان برتر و نخبه جهان مبین آن است که اکثریت رکوردها مربوط به آن دسته نظام های ورزشی است که دارای برنامه ای جامع، علمی و نظام مند برای تربیت ورزشکاران نخبه و سطح بالا هستند. اگر رشد و تکامل یک انسان، تامین نیازهای او تلقی شود و تامین نیازهای یک انسان را نیز زمینه مساعد برای شناخت استعداد و بارورکردن و به شکوفایی رساندن آنها بدانیم، به این حقیقت می توان پی برد که از نظر فلسفی، علمی و تحقیقاتی، حرکت، ورزش، بازی و فعالیتهای جسمانی از عوامل مهم تاثیرگذار در رشد و تکامل طبیعی هر فرد می باشند و در مسیر رشد و تکامل انسان باید استعدادهای نهفته در درون او را شناخت و بارور کرد. بنابراین، بهترین محیط برای تحقق این امر مدرسه و بهترین دوره برای بارورکردن آن دوره نوجوانی و جوانی و یکی از بهترین وسایل برای شکوفاکردن آن ورزش و بازی است(رستمی و جعفری،۱۳۹۰).
ازینرو امروزه توسعه ورزش های پایه نیاز به برنامه ریزی در حیطه های مختلف دارد که یکی از اساسیترین آنها برای جلوگیری از وقت و هزینه بیهوده میتواند شناسایی مشکلات توسعه ورزش های پایه در مدارس باشد. شناسایی موانعی که بر سر راه توسعه ورزش پایه وجود دارد می تواند کمک شایانی به رفع آن ها و ارائه راهکارهای موثری در زمینه بالابردن مشارکت در فعالیت های ورزشی و توسعه ورزش قهرمانی گردد. بدون شک نظام آموزشی هر کشور می تواند سهم بزرگی در توسعه ورزش و شناخت استعداد ها داشته و به رشد ورزش قهرمانی کمک کند اما با توجه به ساختار آموزشی کشور در عمل کارآیی و اثربخشی این سسیستم چشمگیر نیست، لذا به نظر می رسد که شناسایی علل این ضعف و الویت بندی آن می تواند کمک شایانی به کاهش این نقص نماید .تحقیقات انجام شده در این موضوع صرفاٌ موردی بوده و علل ها اولویت بندی نشده به عنوان مثال مشکلات گوناگونی از قبیل امکانات و تسهیلات ورزشی، کمبود معلمان متخصص، کمبود تجهیزات ورزشی، بودجه، کمبود ساعات درس تربیت بدنی در مدارس وجود دارد که یافته های اکثر پژوهش های (نمازی زاده۱۳۵۳، تابش۱۳۷۵، سجادی۱۳۶۸، رضایی۱۳۷۱، کوزه چیان۱۳۷۶، همتی۱۳۸۰، مظفری۱۳۸۸، هاردمن و مارشال۱۹۹۰، دانیل۲۰۰۷،) به این عوامل اشاره دارد.
۲.۱. بیان مسئله
توسعه و پیشرفت واقعی کشورها شاخص های مختلفی دارد که یکی از مهمترین آنها ورزش^[۱۰] می باشد. رویکردهای متفاوتی نسبت به این پدیده وجود دارد که برخی از آنها با نگاه قهرمانی و در برخی موارد نگاه سلامت عمومی و نشاط جامعه و در رویکرد دیگر نگاه اقتصادی مدنظر قرار می گیرد، اما صرفنظر از همه آنها اهمیت ورزش روز به روز در حال افزایش است. ارتباط ورزش با پدیده های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی حاکی از اهمیت این پدیده و نقش آن در برنامه های توسعه ملی کشورهاست و در یک نگاه کلی توسعه و پیشرفت ورزش در هر کشور با اقتدار و قدرت آن کشور ارتباط نزدیکی دارد(طالب پور،۱۳۹۰). ورزش به عنوان ابزار چندبعدی با تاثیرات گسترده و نقش ارزشمند، یکی از شیوههایی است که افراد میتوانند با بهره گرفتن از آن بر فشارهای جسمانی، روحی و روانی و اجتماعی فایق آیند(کردگار،۱۳۹۰). تحقیقات متعددی روشن ساخته اند که پرداختن به تفریحات سالم، به ویژه فعالیتهای ورزشی، آثار مثبت فراوانی در سلامتی جسمی و روحی انسان دارد(امیرتاش،۸۳). شرکت افراد به سمت ورزش منجر به بهبود وضعیت جسمانی، سلامت روحی وسرگرمی بهینه افراد می شود(سان^[۱۱]،۲۰۱۳).
دراین راستا یکی از مشکلات و مسائل عمده تحقق پیشرفت ورزش در کشور ما عدم نگاه همه جانبه به امور متفاوت است. غالبااین نگاه یک سویه و تنها به یک بعد از مسأله اشاره دارد. در حالیکه تحقق پیشرفت مستلزم نگاهی همه جانبه می باشد. توسعه به همین معناست یعنی رشد همه جانبه و نگاه به تمامی ابعاد مسأله(راسل و همکاران^[۱۲]،۲۰۰۹). کشورهای پیشرفته در ورزش، پایه و اساس برنامه های تعلیم و تربیت ورزشکاران را در مدارس ابتدایی متمرکز می کنند و زمینه را برای جذب دانش آموزان کم سن و سال به اماکن و تاسیسات ورزشی فراهم می سازند. بنابرین توجه به ورزش پایه^[۱۳] از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. سیستم ادراکی و حرکتی کودک در اثر جنبش و فعالیت توسعه می یابد، کودکان در قالب حرکات بسیاری از خواسته ها و علایق خود را که بیان آنها از طریق زبان امکان پذیر نیست بیان می کنند. کودکان با انجام ورزش های مختلف مهارت های حرکتی پایه را می آموزند. بدیهی است چنانچه نتوان فرصت های لازم برای توسعه و شناسایی موانع ورزش را در کودکان و دانش آموزان فراهم نمود سبب از دست دادن انگیزه های آنان از حضور در ورزش و عدم توسعه ورزش قهرمانی در آینده می گرد(باقرزاده و همکاران،۱۳۸۰).
در میان همه موسسات تربیتی و آموزشی کشور بدون شک وزارت آموزش و پرورش مهمترین موسسه و نهادی در کشور است که نسبت به توسعه ورزش پایه تاثیرگذار باشد. امروزه بر همگان و به ویژه مسئولین و معلمان و دبیران آموزش و پرورش روشن و واضح است که استمرار یادگیری و اجرای حرکات اصلی و بنیادی و مهارت های حرکتی در دوره نوجوانی و به خصوص در دوره ابتدایی انجام گرفته و توسعه می یابد. بنابراین هر مقدار به کمیت و کیفیت برنامه ورزشی پایه در مدارس توجه و سرمایه گذاری لازم نیز شود، اثرات و تاثیرات مثبت در بهبود الگوهای بعدی زندگی دانش آموزان دارد و بالطبع در پیشرفت و رشد جسمانی و روانی و اجتماعی و فرهنگی دانش آموزان نقش اساسی و سازنده ای دارد و کمک موثری برای استعدادیابی به منظور شناسایی افراد نخبه در رسیدن به ورزش قهرمانی و عادت به فعالیت جسمانی مستمر در سنین بعدی می باشد(مظفری و همکاران،۱۳۸۸).
ازینرو توسعه ی ورزش^[۱۴] به صنعتی در حال جنبش در جهان تبدیل شده است که در تلاش است تا افراد مختلف بیشتر فعال باشند. برنامه هایی که تعیین می کنند افراد چگونه به فرصت های ورزشی در تمام سنین و با هر توانایی دست یابند برای مثال دانشگاه گلومورگان^[۱۵] برنامه ی توسعه ای را با این مضمون شروع کرده است که باید به انجمن مسئول با تمام تجهیزات به معلمان مدارس داد تا ورزش های پایه را در این مقطع شروع کنند. راهکار دوم نیز آموزش مربیان باشگاههای درگیر در حیطه ی ورزش می باشد. در این طرح توسعه استانداردهای ملی برای برای توسعه ی ورزش در نظر گرفته شده است تا در آینده همین ورزش های پایه ای به صنعت ورزش حرفه ای تبدیل شوند.محققین این دانشگاه مدیریت در ورزش را بسیار دخیل دانسته و یکی از پر اهمیت ترین موارد توسعه می داند(دانشگاه گلومورگان،۲۰۱۲). اساساً توسعه ورزش در ارتباط با افزایش مشارکت و ترویج فرصت‌ها و مزایای حضور در فعالیت‌های ورزشی است. مشارکت در ورزش و فعالیت‌های بدنی دامنه گسترده‌ای از مفاهیم از قبیل حضور کودکان در بازی، مشارکت دادن زنان در ورزش، حضور جوانان در ورزش‌هایی که قانونمند بوده، و نهایتاً توسعه ورزش همگانی، حرفه‌ای و قهرمانی را به هم مرتبط می‌کند، بدیهی است هر کشوری از این موج فزاینده عقب بیافتد، به هیچ وجه نمی‌تواند خلأ ایجاد شده را پر نماید و نهایتاً تفاوت‌ها در بهره‌وری از تأثیرات ورزش و فعالیت‌های حرکتی روشن و واضح خواهند بود(کالیوپی و همکاران^[۱۶]،۲۰۰۸).
بنابراین برای درک بهتر در طرح های توسعه ی ورزش چنانچه موانع برطرف شوند سبب توسعه ی بیشتر ورزش در تمام دوره ها می شود. شناسایی موانعی که بر سر راه مشارکت ورزش پایه وجود دارد می تواند کمک شایانی به رفع آن ها و ارائه راهکارهای موثری در زمینه بالابردن مشارکت در فعالیت های ورزشی و توسعه آن گردد. به عقیده ی دیونیو^[۱۷]( ۲۰۰۲) موانع یا محدودیت ها، مسیر یا فرایند پیشرفت به سمت هدف را سست می کنند. محدودیت ها یک سری از موارد وابسته به یکدیگرهستندکه به حالت زنجیروار حرکت به سمت هدف را ضعیف می کند. تئوری موانع شامل پنج گام است: شناخت موانع۲- تجزیه و تحلیل موانع۳-راهکارهای تسلط یا تحت امر درآوردن موانع ۴- اجراکردن راهکار ها ۵- تکرار این مراحل برای موانع بعدی(دیونیو،۲۰۰۲).
لذا برای شناسایی موانعی که در مسیر توسعه ورزش پایه قرار می گیرند درک بهتر ورزش های پایه بسیار مهم است. بر اساس تعریفی که انجمن مربیگری ایرلند^[۱۸] ارائه کرده است، هر فرد قبل از دوره ی تمرین فعالیت ها برای برنده شدن، باید از سه مرحله ی شروع فعالیت، حرکات پایه ای و یادگیری برای بازی و یادگیری بگذرد. برای اجرای ورزش پایه ابتدا فرد حرکات پایه ای^[۱۹] را باید انجام دهد که این حرکات سبب مشارکت با لذت افراد می شود و از سنین پایین فرد را برای سبک زندگی فعال آماده می کند و شامل مهارت های حرکتی، مهارت های هدف گزینی و مهارت های کنترل بدن می شود. ورزش های پایه ای^[۲۰] شکل پیشرفته و قانونمند حرکات پایه ای می باشند. هر ورزش در خود مهارت های ورزشی پایه ای دارد. برای مثال بسکتبال شامل ایستادن، حمل توپ، دریبلینگ، پاس، شوت و تصمیم گیری درست در لحظه ها می باشد(انجمن ایرلند،۲۰۱۲). برای دستیابی به متغیر های تاثیر گذار بر توسعه و موانع ورزش های پایه ای نیاز به بررسی تحقیقات و مطالب گسترده ای نیازمند است.
دراین راستا برخی از محققین پیوستار توسعه ی ورزش را در چند سطح در نظر گرفته اند(تاسیس، مشارکت، اجرا و انتخاب) و سپس دو نکته ی گروه هدف و موانع مشارکت افراد را هم به این برنامه ها موثر دانسته اند. بنابراین هم به فرایند اجراهای طرح های اجرا شده و هم به گروه ها و جمعیت ها و عوامل مربوط به آن ها و هم به موانع اجتماعی، اقتصادی و .. دخیل در عدم مشارکت آن ها پرداخته اند. درراستای تحقیقات انجام شده هاردی و همکارن^[۲۱] (۲۰۱۰) به بررسی مهارت های پایه ای پرداخته و دریافتند که تجهیزات ورزش مورد نیاز و همچنین برنامه ریزی برای این برنامه ها یکی از نکات ضروری برای گسترش این ورزش ها می باشد. گلنز و بی شاپ^[۲۲] (۲۰۱۰) به بررسی برنامه ی توسعه ای پرداخته اند و تاثیر اولویت های فرهنگی را دراین برنامه ها تاثیر گذار دانسته اند. انجمن ایرلند شمالی^[۲۳] در (۲۰۱۰) نیز در پژوهشی به بررسی موانع شرکت در ورزش و فعالیت بدنی پرداختند و نشان دادند که که موانع اجتماعی و فرهنگی، موانع عملی، و موانع دانش به عنوان موانع اصلی انتخاب شدند.کرافورد، جکسون و گادبی^[۲۴](۱۹۹۱) بر اساس مدل سلسله مراتبی نیز، سه دسته از موانع را شناسایی کردند: موانعی که به افراد و یا نیروهای انسانی مرتبط با برنامه ها مرتبط است، موانعی که به ارتباطات افراد یا دانش آموزان مربوط است و دسته ی آخر موانعی که به موانع ساختاری مربوطند که مربوط به سیاستگذاری می باشند. همچنین بحث حمایت از ورزش های پایه همواره در ورزش ایران وجود داشته است گسترش برنامه های تربیت بدنی و ورزش های پایه در مدارس کشور به امکانات مالی و انسانی مطلوب و برنامه ریزی دقیق و اصولی نیاز دارد، اما شواهد موجود نشان از عدم برنامه ریزی مطلوب در زمینه اصول و اهداف کلی در آموزش و پرورش، کمبود معلم ورزش در مدارس ابتدایی، محدود بودن ساعات درس ورزش، کمبود کتاب های علمی و عدم تخصص کافی و کمبود دانش و آگاهی معلمان در زمینه ورزش، کمبود تجهیزات، وسایل و مکان های ورزشی کافی و استاندارد و ضعف مدیریت یا عدم همکاری مدیران طی سال های گذشته دارد(افضل پور و همکاران،۱۳۸۶).
بنابراین سازمان آموزش و پرورش که متولی تعلیم و تربیت افراد، به ویژه نونهالان، نوجوانان و جوانان است، مسئولیت تامین سلامت جسم و روح آنان را از راه توسعه ی برنامه های تربیت بدنی در مدارس نیز بر عهده دارد. از این رو، گسترش برنامه های تربیت بدنی در مدارس و توسعه ورزش های پایه از نیازهای اساسی تعلیم و تربیت بوده و لزوم استمرار آن در همه ی مقاطع تحصیلی انکارناپذیر است. از نظر ساختار آموزش و پرورش یک دانش آموز نحوه انجام فعالیت های حرکتی و ورزشی عمده خود را در چارچوب درس تربیت بدنی و ورزش آموزش دیده و اجرا می کند و دستاوردهایی که در این تحقیق با شناسایی موانع موجود در ورزش های پایه در مدارس، به دست می آید، قطعا در توسعه ورزش همگانی و بالطبع ورزش قهرمانی تاثیر گذار می باشد و از طرفی در رشد سلامت جسمانی و روانی و آمادگی های جسمانی و حرکتی و ساختن نیروی فعال و سازنده در نسل فردای جامعه اثرگذار است. برای پاسخ گویی به نیازهای ورزش پایه شهر تهران و تحلیل دقیق از چالشها و مشکلات کنونی و جهت دهی به توسعه ورزش پایه و شناسایی موانع و عوامل بازدارنده آن براساس نیازهای واقعی، به برنامه جامع و تحقیقات وسیعی در این استان نیازمند است. با توجه به تحقیقات انجام شده هر کدام از این تحقیقات جنبه های مختلف و گوناگونی از ورزش به طور عام بررسی کرده اند. راه حلها و تنگناهایی را آشکار کرده اند و گامهایی در جهت پیشرفت ورزش برداشته اند. ولی یک حوزه خاص از ورزش (ورزش پایه) به طور گسترده به چالش کشیده نشده و تحقیقات صورت گرفته نسبتا کم بوده و نیازمند پژوهش های بیشتری است. لذا با توجه به اهمیت ورزش های پایه محقق در پی این سوال است که موانع توسعه ورزش پایه در مدارس شهر تهران چه می باشد؟
۳.۱. اهمیت و ضرورت تحقیق
امروزه ورزش پدیده ای پیچیده است و دارای ابعاد و کارکردهایی متعدد. ولی بیشتر آنها برای ما ناشناخته باقی مانده اند. برای بسیاری از ما، ورزش تنها، موضوعی سرگرم کننده است که برای گذران اوقات فراغت به کار می آید، در حالی که بی تردید، توسعه و گسترش ورزش در بین مردم آثار مفید مثبت فراوانی برای روح و جسم، سلامت و حتی برای زندگی اجتماعی انسان ها دارد. این اثرات به اندازه ای از اهمیت ویژه برخوردارند که در حال حاضر ورزش و تفریحات سالم در کشورهای توسعه یافته به عنوان یک صنعت مهم و عامل اثر گذار در رشد اقتصادی ملی تا حد زیادی مورد توجه می باشد(ایکدا^[۲۵]،۲۰۰۱). در سطح بین المللی، ورزش یازدهمین رتبه را در بین صنایع عمده مختلف داراست. صنعت ورزش، بخش هایی نظیر کالاهای ورزشی، بازاریابی، سرپرستی اجرا و حمایت مالی، ورزش های حرفه ای، پوشاک ورزشی، رسانه های ورزشی و ورزش های تفریحی را در بر می گیرد (جورجیا^[۲۶]، ۲۰۱۱). بطوریکه صنعت سلامت به عنوان یکی از صنایع مرتبط با ورزش مورد ملاحظه بوده و تجارت ناشی از مشارکت در فعالیت بدنی شامل تولیدات، آموزش، کالاها و خدمات مرتبط با فعالیت بدنی می باشد. باید خاطر نشان کرد که خدمات ارائه شده در بخش سلامتی و تندرستی و مصرف محصولات آن به عنوان یک صنعت مشخص و متمایز مورد نظر قرار گرفته است(آلکساندریاس^[۲۷]، ۲۰۰۸). بنابراین آنچه مسلم است کارآیی و بهره وری منابع انسانی در هر جامعه ای در گرو برخورداری از زندگی سالم و داشتن سلامت روانی و جسمانی میسرخواهد بود. لذا پرداختن مستمر و منظم به فعالیت های بدنی و ورزشی با توجه به شرایط حاکم بر ز ندگی امروزی امری ضروری و لازم می باشد(پورقاسم،۱۳۸۷).
همچنین آموزش و پرورش نقش اساسی در رشد و پیشرفت و توسعه هر جامعه دارد. ارتقای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی جوامع بستگی به توجه مسئولان و برنامه ریزان و توسعه کمی و کیفی آموزش و پرورش در آن کشور دارد. از آنجا که تربیت بدنی و ورزش یکی از قوی ترین نهادهای تاثیرگذار در فرهنگ جامعه محسوب می شود می توان با گسترش و توسعه فعالیت های تربیت بدنی و ورزش در مدارس سطح توانایی های جسمانی، روانی و قوای عقلانی دانش آموزان را افزایش و تنش های روانی و جسمانی آنها را کاهش داد(عبدلی و همکاران،۱۳۸۷). شرکت در فعالیت های ورزشی مدرسه فرصت هایی برای دانش آموزان فراهم می کند تا از نظر فیزیکی فعال شده و عزت نفس و سلامت روانی خود را افزایش دهند. از مسائل عمده نظام تعلیم وتربیت در هر جامعه، چگونگی تربیت و پرورش افراد بر اساس نیازهای آن جامعه می باشد. تحقق چنین هدفی مستلزم به کارگیری شیوه ها و اصولی می باشد که مبتنی بر یافته های علمی، پژوهشی و اصول عقلی است. بنابراین جامعه ما نیز برای توفیق در بهره مندی از بزرگترین و مهم ترین سرمایه های خود یعنی نیروی عظیم نوجوان و جوان نیاز به توجه پیگیر، برنامه ریزی دقیق و حساب شده و نظارت بر اجرای مطلوب درس تربیت بدنی و ورزش خصوصا ورزش های پایه در مدارس دارد.
با توجه به اینکه مسائل و عوامل بسیاری بر توسعه ورزش های پایه در مدارس کشور تاثیر گذار می باشند و اینکه مشکلات و موانع زیادی در راه توسعه وجود داشته باشد، انجام تحقیق در این زمینه ضروری است. لذا نتایج تحقیق می تواند به مسئولان و دست اندرکاران امر تربیت بدنی و ورزش در آموزش و پرورش کمک کند تا با شناخت عوامل اثر گذار و شناسایی و اولویت بندی مشکلات موجود، راهکارهای مناسب را برای برطرف کردن مشکلات اتخاذ نموده، گامی موثر در تحقق اهداف آموزشی ورزش های پایه بردارند. همچنین دانستن مشکلات موجود می تواند سیمای موجود ورزش های پایه را مشخص نماید؛ زمانی مسئولان و برنامه ریزان تربیت بدنی می توانند به خوبی و با دقت برنامه ریزی نمایند که در سطح کشور و کلیه ی استان ها اطلاعات لازم موجود باشد و این امر ضرورت و اهمیت تحقیق در این زمینه را دو چندان می کند. نظر به وجود چنین مواردی، بررسی شناسایی موانع و مشکلات ورزش های پایه در مدارس ضرورت انکار ناپذیر می باشد. بنابراین اگر ورزش پایه کامل مورد تجزیه وتحلیل قرار گیرد و عواملی که باعث رشد آن می شود و رویکردهایی را که در توسعه آن دخیل اند شناسایی شده و اینکه چه عواملی پیشرفت در این حیطه را تسهیل می کند، به طور قطع راهکارهایی را که ما را به پیشرفت رهنمون می سازد، در خواهیم یافت و خواهیم توانست با توسعه ورزش پایه که زیربنای ورزش همگانی و قهرمانی است قهرمانان ورزشی را کشف یا پرورش یا حفظ نماییم. شناخت عوامل توسعه و موانع آن با توجه به اینکه اولاً عوامل اثرگذار بر توسعه ورزش پایه به طور کامل تعیین نشده و دوم اینکه اولویت‌بندی عوامل تأثیرگذار در توسعه ورزش پایه انجام نگرفته و سوم با توجه به اینکه موانع بازدارنده ورزش همگانی پایه در شهر تهران صورت نگرفته است، ضروری است.
۴.۱. اهداف تحقیق
۱.۴.۱. اهداف کلی تحقیق
هدف کلی از این تحقیق شناسایی موانع توسعه ی ورزش های پایه در مدارس شهر تهران می باشد.
۲.۴.۱. اهداف جزئی تحقیق
بررسی موانع فرهنگی بر رشد وتوسعه ورزش های پایه مدارس
بررسی موانع مدیریتی وبرنامه ریزی بر رشدو توسعه ورزش های پایه مدارس
بررسی موانع مالی بر رشدوتوسعه ورزشهای پایه درمدارس
بررسی موانع ساختاری بر رشدوتوسعه ورزش های پایه در مدارس
بررسی موانع زمانی بررشدو توسعه ورزش های پایه مدارس
بررسی موانع انگیزشی بررشدو توسعه ورزش های پایه در مدارس
بررسی موانع جسمانی-روانی بررشدو توسعه ورزش های پایه مدارس
بررسی اولویت بندی بین موانع رشد وتوسعه ورزش های پایه در مدارس.
۵.۱. فرضیات تحقیق
موانع فرهنگی بر رشد وتوسعه ورزش های پایه مدارس تاثیرمعنی داری دارد.
موانع مدیریتی وبرنامه ریزی بر رشدو توسعه ورزش های پایه مدارس تاثیر معنیداری دارد.
موانع مالی بر رشدوتوسعه ورزشهای پایه مدارس تاثیر معنیداری دارد.
موانع ساختاری بر رشدوتوسعه ورزش های پایه مدارس تاثیر معنیداری دارد.

-بررسی تعدیل گری سن در رگرسیون متغیرهای دیداری بسته بندی و خرید ۱۰۸
-بررسی تعدیل گری کشورها در رگرسیون متغیرهای دیداری بسته بندی و خرید ۱۰۹
-بررسی نقش تعدیل گری جنسیت در رگرسیون متغیرهای کارکردی بسته بندی و خرید ۱۱۰
-بررسی تعدیل گری وضعیت تأهل در رگرسیون متغیرهای کارکردی بسته بندی و خرید ۱۱۱
-بررسی تعدیل گری تحصیلات در رگرسیون متغیرهای کارکردی بسته بندی و خرید ۱۱۲
-بررسی تعدیل گری درآمد در رگرسیون متغیرهای کارکردی بسته بندی و خرید ۱۱۳
-بررسی تعدیل گری سن در رگرسیون متغیرهای کارکردی بسته بندی و خرید ۱۱۴
-بررسی تعدیل گری کشورها در رگرسیون متغیرهای دیداری بسته بندی و خرید ۱۱۵
فصل پنجم: یافته ها و پیشنهادها
مقدمه ۱۱۷
۵-۱ یافته های پژوهش ۱۱۷
۵-۱-۱ یافته های حاصل از تحلیل توصیفی ۱۱۸
۵-۱-۲ یافته های حاصل از تحلیل استنباطی پژوهش ۱۱۸
۵-۲ یافته های جانبی تحقیق ۱۲۰
۵-۳ محدودیت ها ۱۲۱
۵-۴ پیشنهادهای حاصل از نتایج تحقیق ۱۲۲
۵-۵ پیشنهاد های برای تحقیق های آتی ۱۲۳

منابع ۱۲۵
ضمائم ۱۲۹
فهرست جدول ها
جدول شماره۳-۱ جامعه آماری ۶۱
جدول شماره ۳-۲ نمونه آماری ۶۱
جدول شماره ۳-۳ متغیرهای مستقل تحقیق ۶۲
جدول۳-۴ متغیر تعدیل کننده ۶۲
جدول ۳-۵ پایایی پرسشنامه ۶۵
جدول ۴-۱- توزیع جنسیت پاسخگویان ۷۰
جدول ۴-۲- توزیع سن پاسخگویان ۷۱
جدول ۴-۳ وضعیت تاهل پاسخگویان ۷۲
جدول ۴-۴ سطح تحصیلات پاسخگویان ۷۳
جدول ۴-۵ وضعیت در آمد پاسخگویان ۷۴
جدول ۴-۶ – فراوانی اتباع کشورها در نمونه ۷۵
جدول ۴-۷ نتایج توصیفی سوال ۱ ۷۶
جدول ۴-۸ نتایج توصیفی سوال ۲ ۷۶
جدول ۴-۹ نتایج توصیفی سوال ۳ ۷۷
جدول ۴-۱۰ نتایج توصیفی سوال ۴ ۷۷
جدول ۴-۱۱ نتایج توصیفی سوال ۵ ۷۸
جدول ۴-۱۲ نتایج توصیفی سوال ۶ ۷۸
جدول ۴-۱۳ نتایج توصیفی سوال ۷ ۷۹
جدول ۴-۱۴ نتایج توصیفی سوال ۸ ۷۹
جدول ۴-۱۵ نتایج توصیفی سوال ۹ ۸۰
جدول ۴-۱۶ نتایج توصیفی سوال ۱۰ ۸۰
جدول ۴-۱۷ نتایج توصیفی سوال ۱۱ ۸۱
جدول ۴-۱۸ نتایج توصیفی سوال ۱۲ ۸۱
جدول ۴-۱۹ نتایج توصیفی سوال ۱۳ ۸۲
جدول ۴-۲۰ نتایج توصیفی سوال ۱۴ ۸۲
جدول ۴-۲۱ نتایج توصیفی سوال ۱۵ ۸۳
جدول ۴-۲۲ نتایج توصیفی سوال ۱۶ ۸۳
جدول ۴-۲۳ نتایج توصیفی سوال ۱۷ ۸۴
جدول ۴-۲۴ نتایج توصیفی سوال ۱۸ ۸۴
جدول ۴-۲۵ نتایج توصیفی سوال ۱۹ ۸۵
جدول ۴-۲۶ نتایج توصیفی سوال ۲۰ ۸۵

فسفر جهت تامین سنتز DNA و فسفولیپیدها در داخل باکتری ضروری می­باشد و فسفر در داخل ماکروفاژها جهت استفاده مایکوباکتریوم­ها محدود می­­باشد جهت رشد و تکثیر مایکوباکتریوم­ها در داخل ماکروفاژها ضروری می­باشد و بعد از ایجاد عفونت بیان ژن­هایی که در انتقال فسفر به داخل میکروب نقش دارند افزایش می­یابد و پورین­ها قادر به انتقال فسفر به داخل باکتری می­باشند (Wheeler P.R. et al., 1990).
انتقال سولفور
سولفور جهت شروع ترجمه و مسیرهای احیایی در داخل سلول باکتری ضروری می­باشد و در حالت در شیشه، متیونین تامین کننده یون سولفات می­باشد ولی در شرایط زنده متیونین بیشتر تامین­کننده یون سولفور می­باشد و ژن­های cysA و subl در واقع به عنوان ژنهای کد کننده انتقال متیونین می­باشند و جهش در این ژن­ها هیچ تاثیری در بقاء مایکوباکتریوم­ها ندارد پس مشخص می­ شود که یک پرمئاز سولفات را درM. tuberculosis می­توان پیش ­بینی کرد که جهش ژن­های cysA و subl را جبران کند (Braibant M. et al., 1996).
انتقال نیتروژن
در بسیاری از باکتری­ ها آمونیوم به عنوان منبع ازت شناخته شده است در محیط­هایی با غلظت بالای آمونیوم، گاز آمونیاک از غشاء عبور کرده و ازت سلول را تامین می­ کند ولی در حالت کمبود آمونیوم محیط باعث سنتز ژن amtB می­ شود و همولوگ این ژن درM. tuberculosis وجود دارد (Content J. et al., 2005) و در داخل ماکروفاژ که NO تولید می­ شود اگرNO تولید شود تولید نیترات می­ کند که یک منبع ازت برای باکتری در داخل ماکروفاژ می­باشد در داخلM. tuberculosis ۴ ژن بنام­های narU و nark1-3 وجود دارد که در وارد کردن نیترات و خروج نیتریت نقش دارند زیراM. tuberculosis قادر به احیای نیتریت نمی ­باشد و انباشتگی آن برای سلول سمی می­باشدNolden L. et al., 2001) ). در شرایط کمبود اکسیژن و در هنگام انتقال الکترون از سیتوکروم اکسیداز نیترات به عنوان گیرنده نهایی الکترون به جای اکسیژن قرار می­گیرد و انتقال نیترات در این این شرایط توسط nark2 انجام می­ شود و بیان این ژن توسط سیستم DosR/DouR کنترل می­ شود که در پاسخ هیپوکسی و NO میزان بیان nark2 را افزایش می­دهد (Braibant M. et al., (1996.

انتقال کاتیون­ها
یون­های فلزی از جمله آهن، مس و روی نقش ساختاری و کاتالیکی در متالوپروتئین­ها^[۴۲] و آنزیم­ها دارند در مایکوباکتریوم­ها دو ژن در رابطه با ذخیره سازی و انتقال یون­های فوق شناخته شده است آهن در همه آنزیم­هایی که عملکرد احیایی دارند وجود دارد سیدروفورها در انتقال و ذخیره آهن در میکروب سل نقش دارند و به دو شکل قطبی و غیرقطبی وجود دارند و شکل غیرقطبی آن مایکوباکتین (سیدروفورهای حاوی سالسیلات) می­باشد که در ذخیره­سازی آهن در میکروب نقش دارد و شکل قطبی آن به صورت کربوکسی مایوباکتین می­باشد که در نقل و انتقال آهن نقش دارد . (Lichtinger T. et al., 1999) در خارج از باکتری Fe3­ به مایکوباکتین متصل می­ شود و به یک رسپتور ویژه که بر روی دیواره سلولی قرار دارد متصل شده و سپس از طریق ATP-binding casset وارد باکتری می­ شود و در داخل باکتری Fe3 متصل به مایکوباکتین احیاء شده و تبدیل به Fe2 می­ شود و از آن جدا می­ شود.
جهش در ژن کد کننده ATP-binding casset سبب مرگ میکروب نمی­ شود پس یکسری ژنها در رابطه با کسب آهن در وجود دارند که هنوز شناخته نشده­اند Nolden L. et al., 2001)).
۲-۸. فاکتورهای ویرولانس
وقتی که ذرات حاوی میکروب از طریق هوا وارد ریه می­شوند امکان دارد ۳ حالت پیش بیاید:
۱- سیستم ایمنی تمام باسیل­ها را حذف می­ کند.
۲- سیستم ایمنی میکروب­ها را از بین نبرده و از حالت عفونت به سرعت تبدیل به بیماری می­شوند.
۳- عفونت ایجاد می­ شود ولی فرد وارد مرحله بیماری نمی­ شود و میکروب­ها در حالت نهفته در ریه باقی می­مانند.
ایجاد حالت­های فوق به توان سیستم ایمنی بدن و فاکتورهای ویرولانس میکروب بستگی دارد.
یکی ازعوامل ویرولانس در مایکوباکتریوم­ها، آنزیم گلوتامین سنتتاز glutamine synthetase)) می­باشد، این آنزیم در ساخت گلوتامین نقش دارد و حذف آن باعث کاهش تکثیر باسیل سل به میزان ۱۰ برابر کمتر از سوش وحشی در خوکچه هندی می­ شود ولی در موش فقط مرگ را به تاخیر می­ اندازد.
آنزیم ایزوسیترات لیاز نیز یک آنزیم دخیل ­کننده در ویرولانس می­باشد و حذف آن سبب می­ شود که گوکز کمتری در حین عفونت در اختیار باسیل سل قرار گیرد و جهش در ژن کد کننده مولکول­هایی که در جذب و نگهداری مواد نقش دارد نیز سبب کاهش حدتM. tuberculosis می­ شود مانند ژن­های pstS2-pstS1-RV0072-modA که به ترتیب در جذب آهن، مولیبدن، فسفات و گلوتامین نقش دارند و حذف این ژنها سبب کاهش حدت مایکوباکتریوم­ها می­ شود چندین مطالعه نشان می­دهد که بین کاهش اکسیژن و ویرولانس رابطه­ای وجود دارد و کاهش اکسیژن سبب افزایش ویرولانس می­ شود (Comacho L. et al., 1999).
۲-۹. دیواره سلولی
ضخامت دیواره سلولی حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ آنگستروم است. زیر دیواره سلولی، غشای سیتوپلاسمی وجود دارد که شامل دو لایه به قطر ۳۰ آنگستروم است و یک لایه کم تراکم به قطر ۳ آنگستروم و در وسط آنها قرار دارد. در سلول در حال تقسیم این دیواره سیتوپلاسمی به طرف داخل پیشرفت می­ کند تا تقسیم سلولی کامل شود. مطالعات مختلف در مراحل متفاوت رشد مایکوباکتریوم­ها، وجود ذرات کوچکی به اندازه تقریبی ۱۲۰×۸۰ آنگستروم را در سیتوپلاسم نشان می­دهد که ریبوزوم نامیده می­شوند و تعداد آن­ها از ابتدای مرحله لگاریتمی رشد تا مراحل آخر لگاریتمی افزایش می­یابد. این ذرات با رشته هایی به قطر حدود ۷ آنگستروم به یکدیگر متصل می­شوند و پلی ریبوزوم را تشکیل می­ دهند.
دیواره سلولی مایکوباکتریوم‌ها دارای یک کمپلکس سه گانه شامل: یک قسمت اعظم لیپیدی (تقریباً ۳۰ تا ۴۰ درصد وزن کل سلول)، تعداد قابل توجهی از باندهای است که می­توان آن­ها را با بهره گرفتن از حلال­های آلی جدا نمود و در مقابل آن لایه­ای که چربی­های آن به سختی متصل شده‌‌اند و آن­ها را تنها پس از صابونی‌ شدن بقایای لایه قبلی، میتوان جدا نمود. اخیراً لیپیدهای گونه‌های مختلف مایکوباکتریایی‌، به طور کامل توسط کافری شرح داده شده است (Cousins D.V. et al., 1998).
بیشتر فعالیت لیپیدی مایکوباکتری­ها مربوط به قسمت حاوی باند سست می‌باشد در حالی­که قسمت دارای باند محکم اساساً شامل باقی مانده‌های استریفیه شده مایکولیک ­اسید در باقی مانده‌‌های آرابینوز در آرابینوگالاکتان است و اسکلت اصلی دیواره سلولی را تشکیل می­دهد. آنالیز شیمیایی، باقیمانده‌های دیواره سلولی بدون چربی صابونی شده آرابینوز، گالاکتوز، مورامیک اسید، گلوکز آمین، آلانین، D- آمینوپالمیتیک اسید و گلوتامیک ­اسید را آشکار نمود. در سال ۱۹۶۸، برخی از محققین تلاش نمودند تا محل لیپیدهای باند سست را در روی اسکلت دیواره سلولی نشان دهند. در یک مدل پیشنهادی ۳ لایه مجزای دیواره سلولی به صورت: یک لایه لیپوپلی­ساکارید^[۴۳] (LPS)، یک لایه بینا بینی مخلوط لیپید- پروتئین‌- LPS و یک لایه داخلی LPS- موکوپیتید ارائه شد.
تصویر۲-۴: نمای شماتیک ازساختمان دیوارهM. tuberculosis
این مدل بعداً توسط دیگر محققین اندکی تغییر یافت که تصور کلی چند لایه‌ای بودن آن با لایه‌های مجزای L₁ ، L₂ و L₃ حفظ گردید و علاوه بر آن لایه‌های جدید مورین میانی بیشتری پیشنهاد گردید. اگر چه که به سبب ناتوانی مشاهده این لایه‌ها با بهره گرفتن از میکروسکوپ الکترونی قدیمی، وجود لایه‌های خارجی مایکوباکتریاها مورد بحث باقی ماند. با بهره گرفتن از رنگ‌آمیزی سیتوشیمیایی روتنیوم رد^[۴۴] یک ساختمان منظم ده تا دوازده نانومتری لایه بیرونی، شامل پلی‌ساکارید‌های اسیدی در مایکوباکتریوم آویوم و متعاقباً در تمام ۱۸ گونه مورد مطالعه مشخص گردید. علیرغم تک لایه‌ای بودن ساختمان لایه بیرونی، مایکوباکتریاها به دلیل بیرون راندن برخی از مواد و داروها، می‌توانند رفتار دو لایه­‌ای را از خود نشان دهند. مهار اختصاصی سطح لیفی آن، این لایه را تشکیل می‌دهد مثل مهار سطح گلیکولیپدی^[۴۵] در مایکوباکتریوم آویوم به وسیله ام-فلئورو-فنیل الانین^[۴۶] که سبب آزاد سازی لایه بیرونی و شکل‌گیری مجدد دو لایه آن در محیط اطراف شده و متعاقباً باعث فعالیت‌های ضد میکروبی باکتری می‌گردد.
۲-۱۰. بیوشیمی دیواره سلولی
پوشش مایکوباکتریوم­ها از دوبخش تشکیل شده است : ۱- غشاء سلولی ۲- دیواره سلولی
بعد از غشاء سلولی پری پلاسم باکتری قرار دارد که محل تجمع پروتئین­ها و فسفولیپید­ها می­باشد و لایه بعدی از آنها پپتیدوگلیکان می­­باشد که متشکل از ان– استیل گلوکز آمین^[۴۷] و ان استیل مورامیک اسید^[۴۸] می باشد که از طرق پیوند کوالان به هترو پلی­ساکاریدهایی مانند آرابینوگالاکتان متصل می­باشد و هر آرابینوگالاکتان به یک اسید چرب مایکولیک اسید متصل می­باشد و بیش از ۶۰% وزن مولکولی دیواره سلولی را چربی­ها تشکیل می­ دهند .(Barrera L., 2007)
دیواره سلولی از یک اسکلت نامحلول در آب متشکل از پپتیدوگلیکان، مایکولیک اسید و آرابینوگالاکتان و محلول در آب مانند لیپو آرابینومانان، فسفاتیدیل اینوزیتول که دارای فیتوسرول، گلیکولیپید و تره هالوزهایی که دارای لیپید می باشند تشکیل شده است. اینها لیپیدهایی هستند که درسطح دیواره سلولی قرار دارند و سبب افزایش نفوذپذیری غشاء نسبت به مواد هیدروفوبیک می­شوند و از ورود مواد هیدروفیلی تا حدودی جلوگیری می­ کنند (Amdekar Y., 2005).
۲-۱۱. بیماری­زایی
مایکوباکتریوم­های مختلف دارای تفاوت بارزی در توانایی ایجاد ضایعات در گونه­ های مختلف می­باشد. انسان­ها و خوکچه هندی نسبت به عفونتM. tuberculosis بسیار حساس هستند در حالی که ماکیان و گاوها نسبت به آن مقاوم هستند. بیماری­زاییM. tuberculosis و M. bovis به یک اندازه است. راه ایجاد عفونت تنفسی یا گوارشی است. در کشور­های توسعه یافته عفونت ناشی از مایکوباکتریوم بویس بسیار نادر است. برخی مایکوباکتریم­های غیرتیپیک مانند مایکوباکتریوم کانزاسی ایجاد بیماری­های غیر قابل تشخیص از سل می­ کنند. سایر باکتری­ های این گروه مانند مایکوباکتریم فورتوئیتم فقط ایجاد ضایعات سطحی کرده یا به عنوان یک عامل بیماری­زا فرصت طلب عمل می­ کنند.
باسیل سل انسانی که تازه از ضایعات ریوی جدا شده باشد، در خوکچه هندی بیماری پیشرونده­ای ایجاد می کند و بر حسب تعداد باسیل تلقیح شده در مدت ۱ تا ۶ ماه موجب مرگ حیوان می­گردد. بیماری­زایی باسیل­های بدست آمده از ضایعات سل جلدی کمتر است، همچنین باسیل­هایی که از بعضی بیماران مبتلا به سل در هندوستان جدا می­شوند دارای بیماری­زایی کمتری برای خوکچه هندی هستند. کشت­های پیاپی باسیل سل در محیط­های غذایی مصنوعی موجب گزینش موتانت­هایی با بیماری­زایی کمتر می­گردد، در حالی که تزریق پیاپی آن به حیوانات حساس آزمایشگاهی، موتانت­هایی با بیماری­زایی بیشتر را بر می­گزیند. ب.ث.ژ. که امروزه برای ایمن سازی در برابر بیماری سل به کار می­رود باسیل سل گاوی است که بیماری­زایی آن با کشت­های مکرر روی سیب زمینی آغشته به صفرا و گلیسیرین تخفیف حدت یافته است و تا کنون به صورت غیر بیماری­زا باقی مانده است.
اکثر سویه­های بیماری­زا، کلنی­های زبر ایجاد می­ کنند در حالی که بسیاری سویه­های غیر بیماری­زای آزمایشگاهی، کلنی­های صاف­تری ایجاد می­ کنند. بدین ترتیب ارتباط بین بیمار­ی­زایی مایکوباکتریوم­ها و شکل کلنی، اگرچه رابطه محکمی نیست، ولی برعکس بسیاری از باکتری­ های دیگر است که در آنها معمولا سویه­های نرم و کپسول دار، بیماری­زا هستند.
در عمل، سویه­های بیماری­زایM. tuberculosis را به وسیله آزمایش مستقیم، شکل کلنی، آزمایش­های سرولوژیک نمی­ توان به طور قابل اعتمادی از سویه­های غیر بیماری­زا تمیز داد. آزمایش مستقیم بیماری­زایی در حیوانات حساس نیز وقت­گیر و نامناسب است، ولی مشاهده شده است که سویه­های بیماری­زایی در سطح محیط کشت مایع یا جامد به صورت در هم و پیچیده­ای رشد می­ کنند که در آن، باسیل­ها به موازات محور طولی مجتمع می­گردند. در حالی که غالب سویه­های غیربیماری­زا به روش نامنظمی رشد می­ کنند، البته این ارتباط کامل نیست. خاصیت دیگری که در اغلب سویه­های بیماری­زا وجود دارد قدرت اتصال آن­ها به رنگ قرمز خنثی است. در بسیاری از باکتری­ ها، قدرت بیماری­زایی در ارتباط با آنزیم­ های خارج سلولی، اگزوتوکسین و یا وجود کپسول است که مانع از عمل بیگانه خواری می­گردد. در مایکوباکتریوم­ها کپسول وجود ندارد و باسیل­های زنده حتی در غیاب پادتن به سرعت فاگوسیته می­شوند و حتی در داخل فاگوسیت­ها شروع به تکثیر می­ کنند که خود دلیل بر عدم وجود کپسول است. از طرفی با تزریق داخل وریدی ۱۰^۸ - ۱۰^۷ باسیل زنده به موش، علائمی از مسمومیت مشاهده نمی­ شود و این امر می تواند نشانه عدم وجود اگزوتوکسین باشد ولی به نظر می­رسد که مساله پیچیده­تر از این است، زیرا در ساختمان باسیل سل نیز بعضی عوامل سمی یافت شده و مشاهده شده است که گونه­ های بیماری­زا مثلM. tuberculosis و M. bovis وقتی در محیط­های مصنوعی کشت داده شوند معمولا به صورت cord factorرشد می­ کنند، در حالی که سویه­های تخفیف یافته و یا غیر بیماری­زا این طور نیستند. عموما باسیل­های بیماری­زا، ماده­ای تولید می­ کنند که آنها را پس از تقسیم به هم متصل نگه می­دارد. این ماده تری هالوز ۶و ۶- دی میکولات^[۴۹] عامل تشکیل طناب نامیده می­ شود. مصون­سازی موش بر علیه عامل تشکیل cord factorموجب مقاومت بیشتر حیوان در برابر عفونت با مایکوباکتریوم توبرکلوزیس می­گردد. این ماده در بعضی از مایکوباکتریوم­های غیر بیماری­زا مانند مایکوباکتریوم سمگماتیس نیز یافت می­ شود و این حالت نشان می دهد که گرچه عامل تشکیل cord factor در بیماری­زایی مایکوباکتریوم­ها نقشی دارد ولی دخالت آن خیلی مهم نیست (Palomino J.C. et al., 2002).
مواد چربی دیگری که در بیماری­زایی مایکوباکتریوم­ها نقشی دارند سولفاتیدها هستند که اثرات سمی عامل تشکیل طناب را تشدید می­ کنند و مانع از تشکیل لیزوزوم – فاگوزوم می­گردند. در قله ریه­ها، جریان خون کمتر و فشار اکسیژن در حبابچه­های ریوی بیشتری است و شاید این امر دلیلی بر شایع­تر بودن عفونت ثانویه سلی در قله­های ریه باشد. با تجربیات متعدد آزمایشگاهی در حیوانات، نقش فشار اکسیژن در بیماری مایکوباکتریایی ریه و ارتباط آن با بیماری­زایی مایکوباکتریوم توبرکلوزیس نشان داده شده است. بسیاری از سویه­های مقاوم به ایزونیازید مایکوباکتریوم توبرکلوزیس، بیماری­زایی کمتری برای خوکچه هندی دارند و در عین حال فعالیت کاتالازی کمتری نیز دارند. به نظر می رسد دلیل این کاهش بیماری­زایی، عدم توانایی این سویه­ها در تجزیه آب اکسیژنه باشد. زیرا ایجاد آب اکسیژنه توسط سلول­های بیگانه­خوار از عوامل موثر در کشتن باکتری­ های فاگوسیته شده است اما نمی­ توان آن را عامل مهمی در بیماری­زایی مایکوباکتریوم­ها دانست، زیرا بعضی از مایکوباکتریوم­های ساپروفیت نیز فعالیت کاتالازی قوی دارند. چون رشد مایکوباکتریوم توبرکلوزیس از طرفی به طور مطلق به وجود مقدار کافی آهن و از طرف دیگر وابسته به تولید میکوباکتین است که می ­تواند با بدست آوردن آهن از ترانسفرین موجب رشد باسیل بیماری­زا گردد. شاید بتوان از میکوباکتین به عنوان عامل بیماری­زا یاد کرد، اگرچه خود آن مستقیما اثر نامطلوبی روی میزبان ندارد. به طور کلی می­توان گفت که بیماری­زایی مایکوباکتریوم­ها ممکن است به عوامل متعدد یاد شده بستگی داشته باشد ولی هیچ یک از عوامل به تنهایی نمی­تواند بیماری­زایی یا عدم بیماری­زایی یک سویه را به طور کامل توجیه کند و شاید پاسخ در این زمینه نقشی داشته باشد، بدین معنی که ممکن است پاسخ میزبان در برابر بعضی سویه­ها سریع­تر و کامل­تر باشد، بدین ترتیب بیماری­زایی سویه کمتر به نظر خواهد آمد (Palomino J.C. et al., 2002 ; Sasseti C.M and rubin E.J., 2003).
۲-۱۱-۱. مکانیسم بیماری­زایی
هنگامی­که فرد بیمار سرفه، عطسه یا صحبت می­ کند مایکوباکتریم در قطرات با قطر کمتر از ۲۵ میکرون در هوا منتشر می­شوند. سپس این قطرات تبخیر شده ارگانیسم بر جا می­مانند. این ارگانیسم به قدری کوچک هستند که با استنشاق هوا به حبابچه­های هوایی برسند و بعد از ورود به حبابچه­های هوایی سیستم ایمنی میزبان با ترشح سایتوکاین و ماکروفاژتکثیر می­یابند. بعضی ماکروفاژها ارگانیسم را از بین می­برند در حالی که بعضی دیگر به وسیله باسیل­ها کشته می­شوند. پس از ۱ تا ۲ ماه از آغاز عفونت ضایعات آسیب شناختی مرتبط با عفونت در ریه پدیدار می­شوند. مقاومت وحساسیت مفرط میزبان به طور عمده­ای بر پیشرفت بیماری و نوع ضایعات قابل مشاهده تاثیر می­گذارند .
۲-۱۲. درمان سل
۲-۱۲-۱. درمان سل حساس به دارو
سازمان بهداشت جهانی دو برنامه درمانی ۶ ماهه و یک برنامه درمانی ۹ ماهه را برای درمان سل پیشنهاد می­ کند .درمان برای کسانی که تاکنون به سل مبتلا نشده باشند و قبلا داروهای ضد سلی دریافت نکرده باشند فرض براین گذاشته می­ شود که شخص بیمار، به سل حساس به درمان مبتلاء شده است از برنامه ۶ ماهه یا برنامه درمانی ۹ ماهه استفاده می­ شود در برنامه درمانی ۹ ماهه از ایزونیازید (mg/kg5)، ریفامپین (mg/kg10)، اتامبوتول (mg/kg15) و پیرازینامید (mg/kg25) استفاده می­ شود و در چهار ماه بعدی فقط از داروهای ایزونیازید و ریفامپین با دوز فوق استفاده می­ شود و بهبودی بعد از ۶ ماه اتفاق می­افتد و اگر بعد از ۵ ماه اسمیر خلط فرد مبتلا به سل مثبت باشد در این حالت درمان با شکست مواجه شده است و فرد با سوش مقاوم به درمان مبتلاء شده است و در دنیا برنامه درمانی ۶ ماهه بیشتر از برنامه درمانی ۹ ماهه استفاده می­ شود (Kaufmann S.H.E. and vanHelden P., 2008)و در برنامه درمانی ۶ ماهه در هفته اول درمان حدود ۹۰% باسیل­ها کشته می­شوند و فرد بعد از دو هفته استفاده از داروها در برنامه درمانی ۶ ماهه سل را از طریق سرفه و صحبت کردن به دیگران انتقال نمی­دهد (Mario C.R. and Lan M.Smith, CH.B., 2007) .در افراد مبتلاء به ایدز به جای استفاده از ریفامپین از ریفابوتین استفاده می­ شود.
۲-۱۲-۲. درمان سل مقاوم به دارو
برای درمان سل مقاوم به دارو بایستی قبل از تجویز دارو تست آنتی­بیوگرام بر روی خط دوم کمتر مشاهده می­ شود .( Kaufmann S.H.E. and vanHelden P., 2008)
داروهای خط دوم جهت درمان سل عبارتند از: اتیوناماید، سیکلوسرین، پاراامینوسالیسیلیک اسید، سیپروفلوکساسین، افلوکساسین و آمینوگلیکوزیدها (کانامایسین، آمیکاسین، کاپرومایسین) و جهت درمان سل مقاوم به درمان از داروهای خط دوم استفاده می­ شود و در درمان سل مقاوم به درمان از داروهای آمیکاسین با دوز ۱۵ mg/kg و افلوکساسین ۶۰۰-۸۰۰ mg/kg و اتیوناماید و ایزونیازید ۱۵ mg/kg و سیکلوسرین ۵۰۰ mg/kg استفاده می­ شود و این رژیم درمانی ۲۴-۱۸ ماه به طول می­انجامد و میزان بهبودی سل مقاوم به درمان بین ۶% تا ۵۹% می­باشد و طبق درمان سل مقاوم به درمان بعد از جراحی ۹۰% می­باشد و داروهای خط دوم نسبت به داروهای خط اول گرانتر و با سمیت بیشتر و اثر درمانی کمتری دارند Chiristenes W.L., 1974)).
۲-۱۳. مقاومت دارویی مایکوباکتریوم توبرکلوزیس
گسترش جهانی سویه­های مایکوباکتریوم توبرکلوزیس مقاوم به دارو در اغلب کشورها به عنوان یک هشدار در برنامه ­های کنترل مایکوباکتریوم توبرکلوزیس به حساب می­آیند. کاربرد روش­های مولکولی در طول ده سال گذشته به طور عمده فهم محققان را در زمینه مقاومت دارویی توبرکلوزیس تغییر داده و نقش مهمی در ایجاد و توسعه داروهای جدید داشته است. مقاومت دارویی بیشتر در سل ریوی وجود دارد و به وسیله مقاومت اکتسابی کسب می­ شود. مقاومت دارویی سویه­هایMDR به طور قابل توجه­ای با موارد ایدزی ارتباط دارند. ضرورت استقرار برنامه­ای فوری برای مانیتورینگ بدون وقفه انتقال سویه­های مقاوم به دارو به خصوصMDR مورد نیاز می­باشد.
MDR-TB به ۲ داروی اصلی خط اول ایزونیازید و ریفامپین مقاوم بوده و XDR-TB^[50] به موثرترین داروهای ضد توبرکلوزیس دارای حداقل مقاومت به ریفامپین وایزونیازید و اعضای خانواده کینولون­ها وحداقل به یکی از داروهای خط دوم آمینوگلیکان، کانامایسین، کاپرئومایسین، آمیکاسین مقاوم می­باشند. مقاومت اولیه ومقاومت اکتسابی درگسترش MDR-TBو XDR-TBنقش دارد.
MDR-TBیکی از مشکلات ضروری سراسر جهان است که نظارت روی پیدایش مقاومت اولیه و مقاومت اکتسابی در سویه­هایM. tuberculosis یک برنامه مهم برای کنترل سل در جهان می­باشد.
در سال ۲۰۰۸ بیشترین موارد ابتلا به توبرکلوزیس در آسیا ۵۵% وآفریقا ۳۰% بوده که سهم ابتلا به توبرکلوزیس در هند و چین ۳۵% از موارد کل می­باشد. شیوع MDR-TB در هند به وسیله مقاومت اولیه ۳.۴% می­باشد و شیوع آن بوسیله مقاومت اکتسابی ۲۵% می­باشد.
مطالعات بر روی مقاومت دارویی در کشور­های مختلف در سال ۱۹۶۰ نشان داده است که پیدایش سویه­های مقاوم به دارو در کشورهای در حال توسعه بیشتر از کشورهای توسعه یافته است (Kaufmann S.H.E. and vanHelden P., 2008).
ایران نیز یکی از کشورهایی است که در معرض سل مقاوم به دارو قرار دارد این نوع سل در برخی از مناطق ایران ازجمله زابل، کردستان و برخی نواحی شمال ایران شیوع بالایی دارد. هادیزاده و همکاران در یک مطالعه گذشته نگر در طول سال­های ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۹ در انستیتو پاستور ایران از مجموع ۱۱۲۶ کشت مثبت TB، ۷/۰ درصد M.bovis و ۵/۲ درصد MDR-TB گزارش کردند (Hadizadeh Tasbiti .A.R. et al., 2011).
۲-۱۴. مکانیسم مولکولی مقاومت دارویی
برای کنترل شیوع مقاومت داروئی، بدست­آوردن این دیدگاه که چگونهM. tuberculosis مقاوم به دارو در جامعه گسترش پیدا می کند بسیار ضروری است. دانستن این مطالب کمک بزرگی برای ممانعت از پیدایش سویه­های مقاوم به دارو و همچنین شناسایی ژن­های مرتبط با مقاومت آنتی­­بیوتیکی، نسبت به داروهای جدید و پی­بردن به دینامیک چرخش این ژن­های مقاومت در بین سویه­هایM. tuberculosis خواهد داشت.
۲-۱۴-۱. مقاومت به ریفامپین
ریفامپین (rifampin) اولین بار در سال ۱۹۷۲ به عنوان یک داروی ضد توبرکلوزیس که دارای بهترین فعالیت برای مهار توبرکلوزیس بود معرفی گردید. بکارگیری ریفامپین در ترکیب با پیرازین آمید باعث کوتاه شدن دوره­ درمان روتین مایکوباکتریوم توبرکلوزیس از یک سال تا ۶ ماه می­ شود. ریفامپین در ترکیب با ایزونیازید به عنوان رکن اصلی شیمی درمانی کوتاه مدت برایM. tuberculosis هستند. این نکته جالب است که مقاومت تک دارویی نسبت به ایزونیازید بسیار شایع و مقاومت تک دارویی به ریفامپین بسیار نادر است. پیشنهاد شده که مقاومت به ریفامپین می ­تواند به عنوان یک مارکر برای مایکوباکتریوم توبرکلوزیس مقاوم چند داروییMDR-TB استفاده شود. ۹۰ درصد از سویه­های مقاوم به ریفامپین به ایزونیازید هم مقاوم­اند. ریفامپین با مهار عملکرد RNA پلیمراز باعث مهار پروسه رونویسی می­ شود. RNA پلیمراز از ۴ زیر واحد (αوβو’βوγ) تشکیل شده است که ریفامپین با اتصال به زیر واحد β(rpoB) باعث مهار رونویسی از ژنوم ارگانیسم شده و در نهایت باعث کشته شدن باکتری می­گردد. مطالعات بر روی ژن rpoB در ایزوله­های مقاوم به RIF موتاسیون­های مختلف و حذف­های گوناگون را در این ژن نشان داد. بیشتر از ۹۵ درصد موتاسیون­های خاموش در یک ناحیه مرکزی در ژن rpoB بین کدون­های ۵۰۷-۵۳۳ به وقوع می­پیوندد. این تغییرات در ۷۰ درصد سویه­های مقاوم به ریفامپین مشاهده گردیده است (Campbell E.A. et al., 2001 ; Williams D.l. et al., 1998).
۲-۱۴-۲. مقاومت به ایزونیازید
ایزونیازید (INH) یا ایزونیکوتینیک اسید هیدرازید در ابتدای سال ۱۹۹۰ سنتز گردیده شده و عملکرد ضد توبرکلوزیس آن در سال ۱۹۵۱ مشخص شده. ایزونیازید به صورت یک پیش دارو وارد سلول می­گردد و بوسیله کاتالاز-پراکسیداز کد شده بوسیله katG فعال و تبدیل به ماده سمی می­گردد. فعالیت پراکسیدازی آنزیم برای تبدیل ایزونیازید به یک محصول سمی در سلول باکتریایی ضروری است. این محصول سمی سنتز مایکولیک اسید که جز مهمی از دیواره سلولی باکتری می­باشد را بلاک کرده و موجب از بین بردن ساختمان غشا و در آخر سبب مرگ باکتریایی می­ شود. مطالعات ژنتیکی نشان داده حذف katG مقاومت به ایزونیازید را زیاد می­ کند. موتاسیون در کدون ۳۱۵ ژن katG (موقعیت سرین-۳۱۵-تیروزین) در ۳۰-۶۰ درصد ایزوله­های مقاوم به ایزونیازید شناسایی گردیده است .(Dorman S.E., 2004)
۲-۱۴-۳. مقاومت به پیرازین آمید

■ عناصر اجتماعی
¨ طبقات اجتماعی، شخصیتها و روابط بین آنها
شخصیت اصلی قصه، نجاری ماهر است، نجاری جزء حرفه و پیشه محسوب میشود. پس اصیب از صاحبان حرفه و جزء طبقهی متوسط جامعه است.
وزیر و پادشاه از دیگر شخصیتهای این قصه هستند. وزیر همان است که در دیگر قصه‌ها وصف آن آمده، مکار و حیلهگر و البته تا حدودی حسود. شاه نیز شخصیتی منفعل و دهنبین دارد، کما اینکه استفادهی وی از رمالان و فالگیران نشاندهندهی خرافاتی بودن او نیز هست. احمد، پسر پادشاه، شخصیت دیگر قصه است که چندان در مورد او و اعمالش توضیحی داده نشده است.
این قصه در کتاب افسانههای کردی ضبط گردیده است. اگر فرض بگیریم که قصه در کردستان اتفاق افتاده، رفتن احمد و اصیب به مصر برای یافتن دختری که احمد عاشقش شده، کمی عجیب به نظر میرسد، به ویژه با در نظر گرفتن این مطلب که احمد در حین شکار، دختر را کنار چشمهای میبیند. به نظر میرسد با توجه به پایان قصه و شباهتی که با قصهی یوسف پیامبر دارد، انتخاب مصر بیشتر برای نزدیک ساختن این شباهت بوده و مصر شهری در همان نزدیکیها بوده است. دلیل دیگری که این ادعا را تقویت میبخشد، این جمله از قصه است:«احمد و اصیب بار سفر بستند و به مصر رفتند. هنگام غروب به آنجا رسیدند…».

شخصیت دیگری که در قصه وجود دارد، پیرزنی است که نقش پیغامبری بین احمد و دختر پادشاه مصر را ایفا میکند. اصولاً در قصهها، این نوع واسطهگری به دست پیرزنان انجام میشود.
¨ آداب ورسوم
بهنظر میرسد نشاندن متهم بر ستون رسوایی یکی از رسومی بوده که در کردستان انجام می‌شده است.
¨ وضعیت اقتصادی و رابطه با قدرت و ثروت.
در این قصه، اصیب نجار فقیری است که به واسطهی حضور در دربار شاه و کمک به شاهزاده موفق به ازدواج با دختر پادشاه میشود و این امر موجب بهبود زندگی وی میگردد. در واقع در این قصه و قصههای مشابه، قهرمان تنها با رابطه با مرکز قدرت و ثروت میتواند زندگی خود را دگرگون کند.
■ عناصر روانشناسی
دنبال کردن غزال توسط احمد و رسیدن به چشمه و دیدن دختر زیبارو را میتوان از لحاظ روانشناسی چنین بررسی کرد. احمد در حین شکار به دنبال خویشتن خویش است، غزالی او را به سوی چشمه و دختر، نماد ناخودآگاه راهنمایی، میکند و بعد ناپدید میشود، نشان از نیروهای درونی فرد است که کمک میکنند فرد به تکامل روانی برسد. پیوستن به دختر و ازدواج با وی نیز نشان از یگانه شدن و اتصال خودآگاه و ناخودآگاه است که این امر تکامل روانی را به دنبال دارد.
■ باورهای عامیانه و خرافی
کمک گرفتن از رمالان و فالگیران برای انجام کارها، از باورهای خرافی رایج در میان مردم بوده و هست. رمل کلمه‌ای عربی و به معنی پیش‌گویی است. در ایران رمل، پیش‌گویی کردن به وسیله‌ی طاس نرده تخت است. رمالان کسانی هستند که هفت یا هشت طاس دارند، این طاس‌ها در دو رشته سیم کشیده شده و از برخورد این طاس‌ها آینده‌ی اشخاص تعیین می‌شود. فال‌گیران نیز کسانی هستند که مقابل خود جدولی با سی یا چهل تخته‌ی کوچک که حروفی روی این تخته‌ها نوشته شده است. مراجعه‌کننده پول خود را روی یکی از تخته‌های کوچک می‌گذارد. فال‌گیر کتابی را ورق می زند، در اوراق این کتاب انواع شکل‌ها ترسیم شده است. شکلی که با شکل تخته مربوط باشد، فال آن فرد است (نقل به تلخیص،ماسه، ۲۵۳۵«۱۳۵۵»:۴۴۷).
■ سایر عناصر
______________
۳-۵۲- استاد بوعلی
* خلاصهی قصه
شهریاری بود که زنش مرده بود، پادشاه به اصرار دخترش با زنی زیبا و مهربان ازدواج کرد. روزی زن بیمار شد و هیچ یک از پزشکان نتوانستند او را درمان کنند. ناگهان به یاد بوعلی افتادند و او را به قصر دعوت کردند. بوعلی بیماری همسر پادشاه را درمان کرد و در عوض پاداش، از پادشاه خواست که از کتابهایی که در دفترخانهی پادشاه بود، استفاده کند. پادشاه قبول کرد و بوعلی مدتی در قصر ماند. روزی بوعلی تصمیم گرفت، برای دیدار مادر خود به خارج از قصر برود. پادشاه قبول نکرد. مدتی گذشت. دختر پادشاه به او گفت: « مرا به عقد بوعلی درآورید تا همیشه اینجا بماند». پادشاه به این دلیل که بوعلی شاهزاده نبود، حاضر به این کار نشد. بوعلی از این که بزرگزادهی نادان را بر دانشمندی ترجیح داده بودند، ناراحت شد و از شهر گریخت. از آنجا که پادشاه به دنبال وی بود، در دامنهی الوند چادر زد و همانجا زندگی کرد. آنچه که از سفر خود به آن شهر به دست آورد، پنج دفتر دانش بود.
■ عناصر اساطیری
¨ شخصیتهای اساطیری
______________
¨ کنشهای اساطیری
_______________
¨ موجودات و پدیده های اساطیری
__________________
■ عناصر اجتماعی
¨ طبقات اجتماعی، شخصیتها و روابط بین آنها
ابوعلیسینا، از چهرههای تاریخی راه یافته به قصههای عامیانه است. وارد شدن به افسانههای عامیانه، در حقیقت راه یافتن به باورهای مردم است. در این قصه از روش درمانی ابنسینا، بخشی از زندگی وی و همچنین نحوهی نوشتن کتابهایش بحث میشود.
در این قصه، ضمن به تصویر کشیدن بخشی از زندگی ابنسینا، تقابل دو طبقهی فرادست و فرودست را نیز نشان میدهد. پادشاه با وجودی که نجات همسرش را مرهون ابنسینا است؛ اما به دلیل فاصلهی طبقاتی که یک شاهزاده با یک طبیب داشته، حاضر نمیشود دختر خود را به عقد ابنسینا درآورد. با توجه به بعد تاریخی این قصه، این تقابل بیشتر نمود یافته است.
¨ آداب و رسوم
_____________
¨ وضعیت اقتصادی و رابطه با قدرت و ثروت
______________________
■ عناصر روانشناسی
_______________
■ باورهای عامیانه و خرافی
__________________
■ سایر عناصر
___________
۳-۵۳- استخاره کن
* خلاصهی قصه
بز، گوسفند و گوسالهای خیلی لاغر بودند، به همین دلیل هر سه به کوه رفتند. کمی که راه رفتند، شب شد. هر سه روی درختی رفتند تا از گرگ در امان باشند. نیمههای شب گرگی از راه رسید. گرگ تا چشمش به این سه افتاد، تصمیم گرفت استخاره کند تا اول کدام یک را بخورد. بز که شاهد این ماجرا بود، فریاد زد:« آهای استخاره کن را بگیرید!» گوساله ترسید و از بالای درخت، جلوی پای گرگ افتاد. گرگ که انتظار چنین چیزهایی را نداشت، وحشت کرد و پا به فرار گذاشت.
■ عناصر اساطیری
¨ شخصیتهای اساطیری
______________
¨ کنشهای اساطیری
______________
¨ موجودات و پدیده های اساطیری
_________________
■ عناصر اجتماعی
¨ طبقات اجتماعی، شخصیتها و روابط بین آنها
این قصه، قصهای تمثیلی برای بیان پیروزی عقل بر نادانی است. در این قصه بز نماد انسانهایی است که در فرصت مناسب از عقل و هوش خود استفاده میکند و نه تنها خود، بلکه دیگران را نیز نجات میدهد. گرگ نماد انسانهایی نادان که فرصتها را با نادانی خود از دست میدهند، همچنین استخاره کردن گرگ نشان از رفتار انسانهایی که از عقل خود استفاده نمیکنند.
¨ آداب و رسوم
_________
¨ وضعیت اقتصادی و رابطه با قدرت و ثروت
____________________

فروخته شده توسط یک فروشنده در یک روز
استونر نیز معیارهای ارزیابی را بر اساس نحوه بدست آمدن آنها به ۴ گروه تقسیم می کند:
۱- معیارهای تاریخی: این نوع شاخص ها بر اساس تجربیات و اطلاعات گذشته به دست می آیند و به همین جهت معیارهای تاریخی نام دارند. نقطه ضعف این معیارها آن است که مربوط به گذشته اند، تغییرات فعلی در آنها منعکس نشده است.
۲- معیارهای تطبیقی یا خارجی: این نوع معیارها از سایر سازمانها و واحدهای مشابه اقتباس می شوند هزینه تعیین این نوع استانداردها بسیار پایین است اما مشکل این است که دقیقاً نمی توانیم مطمئن باشیم سازمانی که شاخص از آن اخذ شده مشابه سازمان ما باشد و برای بکارگیری این شاخص ها باید مسائل فرهنگی و اجتماعی و محیط سازمان را در نظر گرفت.

۳- معیارهای مهندسی یا کارسنجی: این معیارها از راه های مختف در مطالعه کار به دست می آیند. روش های کارسنجی و زمان سنجی دریافتن این معیارها کاربرد دارند.
۴- معیارهای نظری: در مواردی که شاخص های دقیق و علمی قابل محاسبه نباشند، مدیران و کارشناسان امر با قضاوت های ذهنی خویش استانداردهای نظری برای کار تعیین می کنند. در این مواقع متخصصان با اتکاء به تجربه و آگاهی فرد به تعیین معیارها می پردازند.
۲-۸-۲- ویژگیهای شاخص های ارزیابی عملکرد
همانطور که قبلاً بیان شد شاخص های هر مدل ارزیابی عملکرد اجزاء اصلی تشکیل دهنده آن مدل هستند و این شاخص ها هستند که میزان کارآیی و اثربخشی یک مدل را تعیین می کنند امّا سوال این است که آیا هر نوع شاخص با هر ویژگی و خصوصیتی می تواند تضمین کننده کارایی و اثربخشی یک مدل باشد و هدف اساسی ارزیابی عملکرد که همانا تعیین میزان دستیابی به اهداف و مأموریت های سازمان و تعیین نقاط ضعف و قوت آن است را برآورده سازد. خبرگان و صاحب نظران ویژگیهایی را برای شاخص های ارزیابی عملکرد بیان داشته اند که در اینجا به ذکر چند مورد از آنها می پردازیم.
آقای گلابرسون ویژگیهای زیر را برای شاخص های ارزیابی عملکرد بیان می کند. (عفتی، ۱۳۸۶، ۷۱)
معیارهای عملکرد می بایست از اهداف سازمان به دست آیند.
معیارها باید امکان مقایسه سازمانها در کسب و کارهای مشابه را فراهم سازند.
هدف هر معیار می بایست شفاف باشد.
معیارها ترجیحاً نسبی باشند تا عددی
معیارهای عینی باشند تا ذهنی
معیارها از طریق بحث و گفتگو با افراد دخیل انتخاب شوند.
فرد دیگری بنام «ماسکل» ویژگیهای شاخص های عملکرد را اینگونه برمی شمارد (ویتال، ۱۹۹۵، ۴۳)
شاخص ها می بایست مستقیماً با استراتژی سازمان مرتبط باشند.
شاخص های غیرمالی باید به کار روند.
هر شاخص در جایی مناسب است و شاخص ها می بایست در میان واحدها تغییر کنند.
شاخص ها با تغییرات شرایط تغییر کنند.
شاخص ها می بایست برای استفاده آسان باشند.
شاخص ها می بایست بازخور سریع فراهم آورند.
شاخص ها باید بهبود مستمر را در پی داشته باشند و تنها به مشاهده نپردازند.
آقای دکتر الوانی نیز ویژگیهایی را برای شاخص های ارزیابی عملکرد عنوان می کند. او معتقد است شاخص های ارزیابی باید اولاً با هدف مورد ارزیابی رابطه مستقیم داشته باشد ثانیاً شاخص ها باید دارای جامعیت لازم باشند یعنی حتی المقدور جوانب گوناگون عملکرد را ارزیابی نماید ثالثاً شاخص ها باید بتوانند جنبه های کیفی و غیرمالی سازمان را نیز ارزیابی نمایند.
جمع بندی دیدگاه های صاحب نظران در خصوص ویژگیهای شاخص های ارزیابی ما را به این نتیجه می رساند که شاخص های ارزیابی باید دارای ویژگیهایی بشرح زیر باشد:
شاخص ها می بایست مستقیماً با استراتژی ها و اهداف سازمان مرتبط باشند.
شاخص ها می بایست بتوانند جنبه های غیرمالی سازمان را ارزیابی کنند.
هر شاخص می بایست قابلیت تغییر در شرایط مختلف را داشته باشد.
شاخص باید قابل بکارگیری در واحدهای مختلف سازمان باشند.
شاخص ها می بایست برای استفاده آسان باشند.
در انتخاب شاخص ها می بایست از نظرات و دیدگاه های کارکنان و مدیران استفاده کنیم.
شاخص ها می بایست بازخور سریع ایجاد کنند.
شاخص ها می بایست قادر به ایجاد فرایند بهبود مستمر باشند.
نظر محقق آن است که این ۸ ویژگی را می توان بطور خلاصه تحت عنوان ۴ مولفه جامعیت، قابلیت انعطاف پذیری، مقبولیت سازمانی و قابلیت پیش بینی بیان نمود.
۱) جامعیت به معنای این که شاخص های ارزیابی عملکرد می بایست با اهداف و استراتژی های سازمان منطبق بوده و با هدف ارزیابی صحیح از میزان دستیابی به اهداف سازمان طراحی گردند و همچنین بتوانند جنبه های غیر مالی سازمان مانند رضایت مشتریان و بهبود فرآیندهای داخلی را نیز اندازه گیری نمایند. شاخص باید بتوانند تصویر شفافی از نحوه اجرای استراتژی ها در سازمان ارائه دهند.
۲) قابلیت انعطاف پذیری: شاخص ها باید با توجه به تغییر شرایط محیط داخلی و خارجی سازمان که می تواند منجر به تغییر اهداف و استراتژی ها شود قابلیت اصلاح و انعطاف پذیری داشته باشند همچنین شاخص ها باید به گونه ای طراحی شوند که در واحدهای مختلف سازمان قابل بکارگیری باشند.
۳) مقبولیت سازمانی: چنانچه در طراحی شاخص ها از نظرات کارکنان و مدیران مربوطه استفاده شود و بکارگیری این شاخص ها ودستیابی به اطلاعات مورد نیاز برای شاخص ها آسان باسشد ،نتایج بدست آمده از ارزیابی عملکرد مورد قبول و پذیرش کارکنان و مدیران بخشهای مختلف خواهد بود و سرانجام اجرای استراتژی های اصلاحی و تغییرات مورد نظر مدیریت برای بهبود با مقاومت کمتر و شاید با استقبال کارکنان مواجه خواهد بود.
۴) قابلیت پیش بینی: شاخص های ارزیابی باید بگونه ای طراحی شوند که نتایج حاصل از آنها منجر به بازخور سریع در مورد فعالیت های حیاتی سازمان گردد. در چنین شرایطی است که مدیریت می تواند از پیش بینی صحیحی از رویدادهای آینده داشته باشد و اقدامات اصلاحی مناسبی را در نظر بگیرد که باعث بهبود مستمر سازمان می گردد.
۹-۲- مزایای ارزیابی عملکرد سازمان
در این قسمت به برخی از نتایج و فواید ارزیابی عملکرد سازمان بطور خلاصه اشاره می شود
زمینه بهبود و اصلاح اختیارات زیان آور سازمان را فراهم می سازد .
موجب شناسائی فعالیتهای کارا و اثربخش می شود که با تاکید بر آنها زمینه رشد و ارتقای کیفی امور می تواند فراهم شود .
می توان محیطی سالم را برای پرورش و بروز استعدادهای خلاق کارکنان فراهم آورد و موجب تقویت انگیزش آنان شد .
زمینه تشویق ، دلگرمی مدیرانی کارآمد ، مبتکر و خلاق را فراهم ساخته و سرانجام منجر به بهره وری بیشتر آنها می گردد .
موجب مقایسه عملکردها شده و فرصت رقابت سالم را برای سازمانها فراهم می سازد .
خلاصه اینکه با توجه به نتایج حاصل از ارزیابی کارایی و عملکرد سازمان ضروری است در جهت نوسازی سازمانها و استفاده بهینه و مطلوب از توان بالقوه آنها به ویژه از دیدگاه منابع انسانی به این مهم بیش از پیش توجه شود . لذا شناخت تنگناهای موجود در زمینه ارزیابی در جهت ارائه الگوی مناسب ضروری است (عفتی ،۱۵،۱۳۸۵).
۱۰-۲- ضرورت ارزیابی عملکرد
ارزیابی عملکرد اهداف مختلفی را دنبال می کند و می تواند استفاده ها متفاوتی داشته باشد . بطور کلی سازمانها به ۴ دلیل عملکرد خود را اندازه گیری می کنند (تورنر و دیگران،۱۸،۲۰۰۲).
- آگاهی یافتن و کنترل : زیر نظر داشتن و مشاهده عملکرد سازمان و کنترل مغایرت ها با اهداف از قبل تعیین شده به منظور انجام عملیات و اقدام اصلاحی به عبارت دیگر یکی از تنش های سیستم ارزیابی عملکرد ، نقش چرخه بازخورد می باشد .
- بهبود دادن : ارتقای کارایی و اثربخشی فعالیت ها از طریق بهبود شاخص های عملکرد