۲-۱۵- پیشینه پژوهش
۲-۱۵-۱- پژوهش های داخلی
مرادی، جابری، بحرینی ­نژاد(۱۳۸۶) در مقاله خود تحت عنوان “چارچوبی جدید جهت سنجش ارزش فناوری های RFID و BPM در زنجیره تحویل خودرو، مطالعه موردی در شرکت ایران خودرو” بهبود فرایند لجستیک و مدیریت زنجیره تحویل خودرو را از کاربردهای اصلی فناوری RFID و سیستم BPM می­دانند. در فرایند مدیریت زنجیره تحویل خودرو ارزش اصلی ایجاد شده توسط فناوری RFID، فراهم آوردن امکان شناسایی و ردیابی خودکار خودرو هنگام عبور آن از ایستگاه­های کاری و ارزش اصلی ایجاد شده توسط BPM، مدیریت کنترل گردش خودروها بین این ایستگاه­های کاری است. آنها با بررسی سناریوهای مختلف انفرادی و ترکیبی فناوری RFID و سیستم BPM در بهبود مدیریت زنجیره تحویل خودرو و ارزیابی نقاط ضعف و قوت آنها به این نتیجه رسیده ­اند که اگرچه هریک از آنها در ظاهر ارزش متفاوتی برای سازمان ایجاد می­ کند ، اما در صورتی که سازمان با توجه به نوع بهبود مورد نظر خود ، ترکیب درستی از این فناوری­ها را انتخاب نکند، سیستم نهایی احتمالا با مشکل همپوشانی و ظیفه ای و یا پوشش نیافتن بعضی از نیازهای سازمان مواجه خواهد بود.

سبحان منش و هوشداران ( ۱۳۸۸) در مقاله­ای تحت عنوان “بهم پیوستن فناوری RFID با راه­حل سیستم اطلاعات بیمارستان در سیستم­های مدیریت بیمارستان ” مدلی مبتنی بر فناوری RFID را به منظور کاهش مشکلات بیمارستان دنا در شیراز ارائه کرده ­اند. مدل ارائه شده آنها در شناسایی بیماران و دارو و معالجاتشان ، ردیابی موقعیت بیماران ، پزشکان ، بعضی از کارمندان مهم و بعضی از دارایی های با ارزش در بیمارستان است. آنها به منظور کاهش هزینه بکارگیری مدل ، پیشنهاد کرده ­اند که از سیستم اطلاعات بیمارستان دنا نیز همراه با سیستم RFID استفاده شود. هدف ارائه­دهندگان این مدل، کاهش نرخ اشتباهات پزشکی و بهبود امنیت بیماران بوده ­است.
در سال ۸۷ پایان نامه­ای با عنوان عوامل موثر بر توسعه فناوری شناسایی از طریق فرکانس­های رادیویی در مدیریت زنجیره تامین (مطالعه موردی ، شرکت ایران خودرو) توسط آقایان صنایعی ، قاضی­فرد و سبحان­منش انجام شده که در آن از مدل لین استفاده شده که شرکت ایران خودرو را از ۵ بعد بررسی کرده ­اند و برای تحلیل­ها از روش دلفی فازی و فرایند تحلیل سلسله مراتبی استفاده کرده ­اند.
در سال ۹۱ پایان نامه­ای با عنوان تاثیرات استفاده از فناوری RFID در سیستم­های ردیاب­محور در ارتقای کارایی بنگاه­های اقتصادی(مطالعه موردی : کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران)توسط خانم رنجبر شیرازی و آقایان طالب­پور و رضائیان انجام شده است. در این پژوهش بکارگیری فناوری RFID از شش حوزه اطلاعات ، بازرسی ، میان­راه ­ها ، برنامه­ ریزی امنیت و مدیریت محوطه و بارگیری بررسی شده است و در پایان هم با توجه به یافته­های پژوهش نتایج پژوهش عبارتند از اینکه بکارگیری تکنولوژی RFID به ترتیب بر حوزه ­های اطلاعات، میان­راه ­ها، بازرسی، مدیریت محوطه و بارگیری، امنیت دارای تاثیر بسیار بوده و در نتیجه میزان تاثیر بکارگیری تکنولوژی RFID در کشتیرانی و بنادر زیاد است.
۲-۱۵-۲- پژوهش­های خارجی
تاجیما (۲۰۰۷) در مقاله خود تحت عنوان “ارزش استراتژیک RFID در مدیریت زنجیره­تامین” به وجود شکافی میان ارزش­های بالقوه و واقعی فناوری RFID در صنعت اشاره می­ کند. وی در پژوهش خود، بینشی را درباره ارزش استراتژیک RFID با ساختن یک تئوری درباره چگونگی استفاده از RFID در مدیریت زنجیره تامین که ممکن است یک مزیت رقابتی را ایجاد و حفظ کند ، فراهم می­نماید. وی چهار پیشنهاد را بر اساس تئوری یادگیری سازمانی و تئوری مزیت­های پیشرو را در پژوهش خود بسط داده­است. این چهار پیشنهاد عبارتند از :
استفاده از RFID برای بهره ­برداری ، مزیت رقابتی شرکت را از طری افزایش بازده زنجیره تامین بهبود می­دهد.
استفاده از RFID برای مطالعه، مزیت رقابتی شرکت را از طریق قابلیت نوآوری افزایش یافته بهبود می­دهد.
استفاده بلندمدت از RFID یرای بهره ­برداری ، مزیت رقابتی کوتاه­مدت شرکت را از طریق یادگیری برای تنظیم شدن بهبود می­دهد.
استفاده بلندمدت از RFID برای مطالعه ، مزیت رقابتی بلندمدت شرکت را از طریق یادگیری برای تغییر دادن بهبود می­دهد.
ترانگ (۲۰۰۷) در مقاله خود تحت عنوان “چارچوبی تئوریک برای سیستم شناسایی از طریق فرکانس­های رادیویی و مدیریت زنجیره تامین” یک چارچوب تئوریک را ارائه کرده است که می ­تواند برای مشخص­کردن شرایط و مقتضیات بکارگیری RFID و تحلیل تاثیرات حیاتی RFID بر روی مدیریت زنجیره­تامین، مورد استفاده قرار گیرد. در این چارچوب به منظور موفقیت بکارگیری RFID بایستی چهار پیش نیاز حیاتی تامین شده باشند که شامل: زیرساخت IT، قابلیت IT، شبکه ­های ارتباطی و استانداردهای واحد RFID می­باشند. وی در پژوهش خود به تاثیر RFID بر روی مدیریت زنجیره اشاره می­کندکه شامل : فرایند ارتقایافته سفارش و جایگزین­کردن مجدد، مدیریت کارآمد موجودی و انبار ، فرایند تدارکات موثر و نظام­یافته ، خدمات مشتری و تبلیغ بهبودیافته ، و همکاری بهتر در زنجیره­تامین است.
سون و گوتینرز (۲۰۰۸) در مقاله خود با عنوان “اثرات الزامی­کردن RFID بر روی مدیریت زنجیره تامین” به این موضوع اشاره کرده ­اند که خرده­فروشان بزرگ در قاره­های مختلف ، تامین­کنندگان خود را به منظور ادامه کار با آنها مجبور به پذیرش و بکارگیری تکنولوژی RFID کرده ­اند که در نتیجه به نظر می­رسد تغییری در وابستگی قدرت در زنجیره­تامین به وجود آمده است. این امر بر روی چگونگی پذیرش RFID از سوی تامین­کنندگان برای پذیرفتن الزامات تاثیر داشته است که این تاثیر ، اثر بلندمدتی بر روی مدل­های کسب و کار جاری دارد. آنها اثرات این اجبارها را به سه سطح تقسیم کرده ­اند. سطح اول مربوط به عجله­کردن برای پیروی از الزامات است که در نتیجه ممکن است منجر به بکارگیری شتابزده RFID شود . سطح دوم ادغام RFID در سیستم موجود بعد از پیروی­کردن از الزامات است و سطح سوم ، ایجاد و شکل گیری فرآیندهای عملیاتی جدید که در نتیجه ادغام است.
بوستانداگ و تانیاس(۲۰۰۸) ، در مقاله خود تحت عنوان ” آثار فناوری شناسایی از طریق فرکانس های رادیویی بر روی هزینه­ های زنجیره­تامین” چگونگی تاثیر سه عامل ارزش محصول ، زمان تحویل و عدم اطمینان در تقاضا را بر عملکرد زنجیره­تامین نظام­یافته با RFID بر اساس عوامل هزینه در سطح پلکانی بررسی کرده ­اند. آنها با بکارگیری یک مدل شبیه­سازی ، فواید مورد انتظار حاصل از یک زنجیره­تامین نظام­یافته با RFID را محاسبه کردند که در آن عوامل فروش از دست رفته ، دزدی ، موجودی ، سفارش و هزینه­ های نیروی کار در نظر گرفته شده است. پژوهش آنها نشان داد که عوامل ارزش محصول و عدم­اطمینان در تقاضا تاثیر قابل ملاحظه ای بر روی فواید مورد انتظار سیستم­های نظام یافته با RFID دارد. افزایش عرضه محصول ، صرفه­جویی در هزینه­ های کل زنجیره­تامین را افزایش می­دهدو افزایش در عدم­اطمینان در تقاضا ، صرفه­جویی در هزینه­ های زنجیره­تامین را کاهش می­دهد. نتایج پژوهش­های آنها همچنین نشان داد که هر یک از اعضای زنجیره­تامین به صورت یکسان از یکپارچگی RFID منتفع نمی­شوند. خرده­فروش بالاترین صرفه­جویی در هزینه­ها را دارد و عامل هزینه روش از دست­رفته اثر بالایی بر روی زنجیره­تامین نظام­یافته با RFID دارد. افزایش صرفه­جویی در هزینه­ها برای توزیع­کننده و تولیدکننده تقریبا به طور یکسان ارزش محصول را افزایش می­دهد. افزایش زمان تحویل باعث کاهش صرفه­جویی در هزینه­ های کل زنجیره­تامین برای خرده­فروش می­ شود . کاهش صرفه­جویی در هزینه­ها برای خرده­فروش ، توزیع­کننده و تولیدکننده تقریبا به طور یکسان عدم­اطمینان در تقاضا را افزایش می­دهد.
لین(۲۰۰۹) در مقاله خود تحت عنوان” چارچوبی نظام­مند برای توسعه فناوری شناسایی از طریق فرکانس­های رادیویی RFID در لجستیک و مدیریت زنجیره­تامین” یک چارچوب سه مرحله­ ای برای توسعه RFID در تایوان ارائه کرد که در مرحله اول سلسله مراتبی از عوامل کلیدی موثر بر پذیرش این فناوری مشخص شد که البته این مرحله نیز خود شامل دو قسمت است. در قسمت اول این مرحله از یک پرسشنامه اولیه همراه با کاربرد روش دلفی فازی به منظور غربال نمودن عوامل نامناسب استفاده شد. در قسمت دوم این مرحله از یک پرسشنامه ثانویه همراه با کاربرد روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی به منظور محاسبه وزن عوامل استفاده شد. سپس در مرحله دوم یک رویه ساختاری برای صنعت لجستیک به منظور پذیرش این فناوری ارائه شد. در قسمت سوم هم ، سلسله­ای از شرکت­های موجود در زنجیره­تامین جهت بکارگیری این فناوری ارائه شد. لین این چارچوب را برای پژوهش در مورد ۲۱ شرکت در کشور تایوان که از این فناوری استفاده کرده بودند ، بکار برد. او برای پژوهش خود از نظرات ۸ کارشناس که نماینده اعضای متعدد زنجیره­تامین این شرکت­ها بودند و همچنین از این فناوری در بعضی از قسمت­ های سیستم خود بکار گرفته بودند ، استفاده کرد. همچنین ۴ کارشناس دیگر از آژانس دولتی ، انجمن صنعت لجستیک و سازمان پژوهش و توسعه تایوان برای این نظرسنجی انتخاب شدند.
فصل سوم روش پژوهش
۳-۱-مقدمه
پژوهش عبارت است از فعالیتی سازمان یافته و روشمند برای پاسخ به یک یا چند پرسش و یا حل یک مسئله . پژوهش فرایندی منطقی و معقول است که طی آن پژوهشگر با بهره گرفتن از روش علمی به جستجو و گردآوری داده ها و اطلاعات لازم می ­پردازد تا از طریق تحلیل به آنها بتواند پاسخ مناسبی برای سوال خود به دست­آورده ، استنباط و نتیجه ­گیری معتبری درباره آن ارائه نماید. بنابراین پژوهش فرایند رسیدن به راه­ حل­های قابل اطمینان مسائل از طریق گردآوری ، تحلیل و تفسیر داده ­ها به گونه ­ای برنامه­ ریزی شده و نظام­مند است.
روش پژوهش همان متدولوژی است. فرهنگ آکسفورد برای واژه متدولوژی تعریفی ارائه کرده است که بیشتر معنای شیوه و راه از آن استنباط می­ شود. روش پژوهش مجموعه ­ای از فنون و مهارت­ هایی است که از طریق آن می توان پدیده ­ها و موضوعات را در حوزه ­های مختلف علوم پژوهش کرد. روش­های گوناگونی برای انجام پروژه­ ها وجود دارد اما پژوهش­گر باید مناسبترین روش علمی را که می ­تواند وی را در هدایت پژوهش و رسیدن به نتایج موفقیت­آمیز کمک کند برگزیند. شناسایی این که چه روشی برای کدام نوع از پروژه­ ها مناسب است و نیز آشنایی با ابزارها و شیوه ­های گردآوری داده ­ها از ملزومات روش شناسایی پژوهش به شمار می­رود . در واقع مباحث طرح پژوهش، برنامه­ ریزی پژوهش، فرایند پژوهش، متغیرها، فرضیه، تعاریف مفهومی و عملیاتی ، گردآوری اطلاعات اعم از اسمی، رتبه­ای، فاصله­ای و نسبی ، نمونه گیری و … از مباحث روش پژوهش هستند که در این فصل به آنها پرداخته می­ شود.
تحقیق عبارت است از فرایند جستجوی منظم برای مشخص­کردن یک وضعیت نامعین (سرمد و دیگران ، ۱۳۸۱، ص ۲۲)
در این فصل به بررسی روش پژوهش به کار گرفته شده در این پژوهش پرداخته می­ شود که شامل تشریح روش پژوهش، جامعه آماری، ابزار پژوهش، سنجش روایی و پایایی ابزار پژوهش و روش تحلیل داده ­ها است.
۳-۲- روش پژوهش
روش تحقیق به عنوان یک فرایند نظام­مند برای یافتن پاسخ یک پرسش یا راه­حل یک مسئله است (خاکی، ۱۳۸۷، ص ۲۰۱) تحقیقات را بر اساس معیارها و مبناهای مختلفی طبقه ­بندی می­نمایند . طبقه ­بندی روش تحقیق بر اساس هدف پژوهش شامل پژوهش­های پایه ای (بنیادی)، تحقیق کاربردی، تحقیق و توسعه، تحقیقات ارزیابی و تحقیق علمی است.( خاکی، ۱۳۸۲، ص ۹۳)
روش پژوهش حاضر با توجه به هدف کاربردی است که هدف از آن توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص است. به عبارت دیگر تحقیقات کاربردی به سمت کاربرد علمی دانش هدایت می­شوند (سرمد و دیگران، ۱۳۸۱، ص ۷۹).
در تقسیم ­بندی روش­های تحقیق بر اساس روش تحقیق ، روش­های تاریخی، توصیفی، پیمایشی، تحلیل محتوایی، میدانی، موردکاوی، پانل، همبستگی و پژوهش­های علمی – مقایسه­ ای مطرح هستند. بر این اساس، روش حقیق حاضر توصیفی – پیمایشی است. تحقیق توصیفی شامل مجموعه روش­هایی است که هدف از آن توصیف کردن شرایط با پدیده ­های مورد بررسی است. اجرای تحقیق توصیفی می ­تواند صرفا برای شناخت بیشتر شرایط موجود یا یاری دادن به فرایند تصمیم ­گیری است (همان منبع ، ص ۸۱). در این پژوهش لزوما از روش­های مطالعه کتابخانه­ای و بررسی متون و محتوای مطالب و اینترنت و نیز روش­های میدانی و پرسشنامه و مصاحبه و مشاهده استفاده شده است. در این پژوهش برای بررسی توزیع ویژگی­های یک جامعه آماری روش تحقیق توصیفی – پیمایشی به کار گرفته شده است. این نوع تحقیق می ­تواند برای پاسخ به پرسش­های پژوهش­های زیر مورد استفاده قرار گیرد:
-ماهیت شرایط موجود چگونه است؟
-چه رابطه­ای میان رویداد­ها وجود دارد؟(سرمد و دیگران، ۱۳۸۱، ص ۸۲)
۳-۳- قلمرو زمانی پژوهش
برخی مطالعات به گونه ­ای صورت می­گیرند که داده ­های مربوط به آنها تنها یک مرتبه مثلا در خلال چند روز ، چند هفته یا چند ماه گردآوری می­شوند تا به سوال پژوهش پاسخ داده­شود این نوع مطالعات را تک ضربه­ای ، مقطعی یا عرضی می­نامند که پژوهش حاضر از آن دسته است و اطلاعات آن در سال ۹۱ گردآوری شده است.
۳-۴- جامعه آماری
جامعه آماری همان جامعه اصلی است که مورد مطالعه قرار می­گیرد. در واقع جامعه آماری به کل گروه ، افراد یا چیزهایی گفته اشاره دارد که محقق می­خواهد به تحقیق درباره آن بپردازد.
جامعه آماری پژوهش حاضر عبارت است از کلیه کارکنان از رده کارشناسی به بالای بخش مبارزه با کالای قاچاق وزارت صنعت، معدن و تجارت و شرکت خدمات انفورماتیک راهبرکه آشنا به RFID هستند. در این پژوهش کل جامعه مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است.
۳-۶- روش گردآوری داده ­های پژوهش
روش­های گردآوری اطلاعات را به طور کلی می­توان به دو طبقه روش­های کتابخانه­ای و روش­های میدانی تقسیم نمود. در این پژوهش برای گردآوری اطلاعات مربوط به پاسخگویی به سوالات به طور عمده از روش میدانی استفاده شده­است و همچنین در تدوین سوالات پژوهش و شاخص ­ها از روش­های کتابخانه­ای (مطالعه کتاب­ها، مقالات، مجلات، طرح­های پژوهشی و بانک­های اطلاعاتی اینترنتی) استفاده شده است.
ابزار گردآوری داده ­ها
جهت کسب اطلاعات مورد نظر از جامعه آماری و با هدف پاسخگویی به سوالات پژوهش از تکنیک­ها و ابزارهای مختلفی مانند پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده استفاده می­ شود، که پژوهش حاضر پرسشنامه و مصاحبه را برای جمع­آوری اطلاعات مورد استفاده قرار داده­است. در این پژوهش از دو نوع پرسشنامه استفاده شده است.
پرسشنامه اول سوالات مورد نیاز برای تعیین امکان­سنجی پیاده­سازی فناوری RFID را شامل می­ شود که بر اساس طیف لیکرت سنجیده شده ­اند. تعداد این سوالات ۴۳سوال است.
جدول ۳-۲ اطلاعات کلی در ارتباط با پرسشنامه