قدرت پاسخگویی

.۷۰۶

توان بر عهده گرفتن وظایف حاکمیتی

.۷۷۰

بر اساس یافته های مندرج در جدول (۴-۲۷)، اعمال و رفتار اداری کارکنان را نشان میدهد .
۱-عامل تعهد و مسئولیت پذیری: عامل اول که به عنوان تعهد و مسئولیت پذیری نام گذاری شده است این عامل متشکل از متغیر های دقت در انجام وظایف شغلی، تکریم ارباب رجوع، اهمیت دادن به کار سازمانی، انجام به موقع وظایف شغلی، قبول مسئولیت های شغلی، میزان مشارکت در امور سازمان، نظم در انجام وظایف شغلی، علاقه به کار، احساس مسئولیت و تعهد سازمانی می‌باشد این عامل ۲۵۴/۱۷ درصد از واریانس کل را تبیین نموده است .
۲-عامل ارتقای شغلی : عامل دوم که ارتقای شغلی نام گذار شده است شامل متغیر های توان بر عهده گرفتن وظایف حاکمیتی، انتظار مزایای غیر مستمر بیشتر، انتظار توجه بیشتر مدیران، قدرت پاسخگویی، انتظار پست بالاتر است این عامل ۴۰۶/۱۴ درصد از واریانس کل را تشکیل می‌دهند .
۳-عامل توانایی انجام کار اداری : این عامل متشکل از متغیر های توانایی انجام مکاتبات اداری، توانایی کار با نرم افزار های رایانه ای، توانایی تهیه گزارش های اداری، میل به شرکت در دوره های آموزشی است که عنوان توانایی انجام کا ر اداری به خود گرفته است .که ۲۶۲/۱۱ درصد از واریانس کل را تشکیل میدهند .
۴-عامل ارائه پیشنهاد و راه حل : این عامل ۰۸۵/۹ درصد از کل واریانس را تشکیل میدهند و شامل متغیر های ارائه پیشنهاد های سازمانی و توانایی ارائه راه حل برای مشکلات سازمانی شامل میگردد .

شکل ۴-۱٫ مدل تجربی پژوهش پیرامون اعمال و رفتار اداری کارکنان
۴-۲۲- تحلیل عاملی برنامه ریزی دوره های آموزشی بلندمدت کارکنان در وزارت جهاد کشاورزی
به منظور تلخیص متغیر های مربوط به برنامه ریزی دوره های آموزشی بلندمدت کارکنان در وزارت جهاد کشاورزی که شامل ۱۴ متغیر بود از تحلیل عاملی استفاده گردید . جدول زیر میزان آماره KMO و آزمون بارتلت را نشان میدهد که حاکی از مناسب بودن داده های تحقیق برای تحلیل عاملی
می‌باشد چنانکه اشاره گردید با توجه به مقدار KMO (میزان kmo 866/0 است ) و معنادار بودن آزمون بارتلت، داده ها برای تحلیل عاملی مناسب می‌باشند . با توجه به میزان کی دو در آزمون بارتلت فرض تحقیق مورد تایید و متغیر های مورد مطالعه با دیگر متغیر ها همبستگی درونی معناداری دارند .
جدول ۴-۲۸٫ مقدار kmo و آزمون بارتلت به برنامه ریزی دوره های آموزشی بلندمدت کارکنان در وزارت جهاد کشاورزی

Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy.

.۸۶۶

Bartlett’s Test of Sphericity

Approx. Chi-Square

۱۰۵۵٫۴۹۹

df

۹۱

Sig.

.۰۰۰

برای پیاده­سازی رویکرد و مفهوم ارائه شده در این تحقیق، از داده ­های سال تحصیلی ۱۳۹۰-۱۳۸۹ استفاده شده است.

ب) مکان تحقیق:
برای پیاده­سازی رویکرد و مفهوم ارائه شده در این تحقیق، از داده ­های موجود دانشگاه علم و فرهنگ استفاده شده است.
۱-۶ جامعه آماری
از آن­جا که پیاده­سازی رویکرد ارائه شده در تحقیق حاضر به عنوان مطالعه موردی برای گروه ­های آموزشی دانشگاه علم و فرهنگ خواهد بود، جامعه آماری آن را تمام گروه ­های آموزشی دانشگاه علم و فرهنگ تشکیل می­دهد.
۱-۷ نمونه آماری
با توجه به اندازه جامعه آماری، نمونه آماری برابر با جامعه آماری خواهد بود.
۱-۸ تعریف واژه ­ها و اصطلاحات
الف) واژه ­ها و اصطلاحات استاندارد:
داده: عاملی است که با ثابت بودن سایر عوامل تولیدی، افزایش آن باعث کاهش کارایی و کاهش آن باعث افزایش کارایی می شود. در این رساله برای این واژه معادل های “ورودی"، “نهاده” و “منبع تولید” نیز به کار رفته است.
ستاده : عاملی است که با ثابت بودن سایر عوامل تولیدی، افزایش آن باعث افزایش کارایی و کاهش آن باعث کاهش کارایی می شود. در این رساله برای این واژه معادل های “خروجی"، “ستانده” و “نتیجه تولید” نیز به کار رفته است.
تابع تولید: تابعی است که بیشترین ستاده ممکن را به ازای هر نهاده در یک سازمان مشخص می کند این تابع نشان دهنده مشخصه فنی رابطه ای است که بین داده ها و ستاده ها در فرایند تولید وجود دارد.
تابع تولیدکارا: تابعی است که بیان می­ کند یک واحد کارا، به ازای هر میزان ورودی، چقدر خروجی باید تولید کند.
کارایی: میزان کارایی یک سازمان بیان می­ کند که آن سازمان به چه خوبی از منابع خود در جهت تولید نسبت به بهترین عملکرد در یک بازه زمانی خاص استفاده کرده است و به صورت نسبت میزان خروجی واقعی به خروجی استاندارد یا خروجی مورد انتظار به ازای ورودی یکسان محاسبه می­ شود. همچنین می­توان هدف یا خروجی سازمان را ثابت در نظر گرفت و میزان منابع مصرف شده برای دست­یابی به خروجی مورد نظر را با میزان منابعی که انتظار می­رود برای دست­یابی به آن خروجی مصرف شود، مقایسه نمود.
برنامه­ ریزی ریاضی: شامل مسائل بهینه­سازی (کمینه یا بیشینه کردن یک تابع هدف) با تعدادی محدودیت است. اگر محدودیت­ها و تابع هدف خطی باشند، آن را برنامه­ ریزی خطی، و در غیر اینصورت برنامه­ ریزی غیرخطی می­نامند.
تحلیل پوششی داده ­ها: روشی برای سنجش کارایی واحدهای تصمیم ­گیری است که همگی انواع یکسانی از ورودی و خروجی دارند. در این روش، برای سنجش کارایی یک واحد تولیدی چند
ورودی – چند خروجی، به مجموع موزون ورودی­ ها و مجموع موزون خروجی­ها توجه شده است؛ اما مقادیر از پیش تعیین شده ای برای وزن ها وجود ندارد و در واقع کاری که مدل انجام می­دهد تعیین وزن ها برای ورودی ها و خروجی ها است به نحوی که حداکثر کارایی ممکن برای واحد مورد نظر به دست آید.
واحد تصمیم ­گیری: یک واحد تصمیم ­گیری (DMU)^[2]، واحدی با عملکرد مستقل است که تعدادی ورودی را به تعدادی خروجی تبدیل می­ کند و اندازه ­گیری کارایی آن مطلوب است.
شعاع پایداری: در تحلیل پوششی داده ها، شعاع پایداری هر واحدی، عددی نامنفی مانند δ است به طوری که اگر خروجی های فعلی آن واحد به میزان δ کم و ورودی هایش به همان اندازه اضافه شود، واحد مورد نظر همچنان کارا باقی بماند اما تغییر بیش از آن، منجر به ناکارا شدن آن واحد گردد.
ب) واژه ­ها و اصطلاحات جدید:
برخی از واژه ها و اصطلاحات در این رساله با معنای خاصی به کار گرفته شده که به شرح زیر تعریف می گردند:
حاشیه امنیت نسبی کارایی: در این تحقیق، حاشیه امنیت کارایی واحد شماره i نسبت به واحد شماره j به صورت «حداکثر میزان افزایش خروجی واحد شماره j به طوری که کارایی واحد شماره i کاهش نیابد» تعریف شده، واحد i واحد تحت بررسی و واحد j واحد محک سنجش نام گذاری شده است. بدیهی است که حاشیه امنیت کارایی یک واحد نسبت به خودش غیر قابل تعریف است یعنی همواره
i ≠ j است.
حاشیه امنیت مطلق کارایی: در این تحقیق، حاشیه امنیت مطلق برای یک واحد تصمیم ­گیری به صورت کمینه حاشیه­های امنیت نسبی آن واحد به سایر واحدها تعریف شده است.
استراتژی مشابه: منظور از استراتژی مشابه بین دو واحد، آن است که به ازای ورودی یکسان، نسبت خروجی­ها در هر دو واحد یکسان بوده و یا به ازای خروجی یکسان، نسبت ورودی­ ها در هر دو واحد برابر باشد. در واقع نقاط متناظر دو واحد با استراتژی مشابه، شعاع حامل یکسان دارند.
واحد تحت بررسی: واحد تصمیم گیری است که حاشیه امنیت کارایی آن سنجیده می شود.
واحد مورد مقایسه ( واحد محک سنجش) : واحد تصمیم گیری است که حاشیه امنیت کارایی واحد تحت بررسی نسبت به آن سنجیده می شود. در واقع واحد بهبود دهنده عملکرد است.
واحد تهدید کننده کارایی: واحد محک سنجشی است که با بهبود عملکرد خود باعث افت کارایی واحد تحت بررسی می شود. واحد محک سنجشی که حاشیه امنیت مطلق کارایی واحد تحت بررسی را منجر می شود نزدیکترین تهدید کننده کارایی آن واحد محسوب می شود.
پایداری کارایی: مفهومی است برای مقایسه و تفکیک واحدهای کارا. این مفهوم بر اساس میزان حاشیه امنیت مطلق کارایی استنباط می شود. بین واحد های کارا، واحدی که بیشترین حاشیه امنیت مطلق کارایی را داشته باشد، کارایی پایدارتری دارد به این معنی که در نتیجه بهبود عملکرد واحد محک سنجش، از بقیه واحد های کارا دیرتر تغییر وضعیت داده و به یک واحد ناکارا تبدیل می شود. طبیعتاً واحد کارایی که نسبت به بقیه واحد های کارا حاشیه امنیت مطلق کارایی کمتری دارد، از نظر کارایی متزلزل قلمداد می شود یعنی اینکه که در نتیجه بهبود عملکرد واحد محک سنجش، از بقیه واحد های کارا زودتر تغییر وضعیت داده و به یک واحد ناکارا تبدیل می شود.
فصل دوم
ادبیات تحقیق
روش شناسی تحقیق
۲-۱ مقدمه
ارزیابی به معنای عام آن عمری به درازای عمر علم و حتی عمر بشر دارد. علم از زمان پیدایش با اندازه گیری، سنجش و ارزیابی سرو کار داشته و بشر نیز هم. ارزیابی عملکرد^[۳] نیز به عنوان پیش نیاز اصلی بهبود مستمر^[۴] همواره مورد توجه سازمان ها بوده و امروزه بخش قابل توجهی از منابع سازمان ها به موضوع مدیریت و ارزیابی عملکرد معطوف شده است. رقابت سنگین بین سازمان ها این امر را اجتناب ناپذیر کرده و بی شک هر سازمانی که به ارزیابی مستمر عملکرد توجه کافی نداشته باشد محکوم به فناست. این مهم در دنیای پویا و پر رقابت کنونی که سازمان ها نیازمند آگاهی آنی از میزان مرغوبیت و مطلوبیت تولیدات خود هستند نقشی اساسی تر ایفا می کند.
پیچیدگی سازمانی و پویایی محیط برونی و بیرونی آنها، از عواملی محسوب می شود که از اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی، ارزیابی صرفاً مبتنی بر شاخص های مالی، جای خود را به سیستم های نوین ارزیابی عملکرد داد(Ghalayini,1997)
در این سیستم ها، هم از مدل های کمی و هم از مدل های کیفی استفاده می شود. بدین طریق فعالیت های سازمانی به کمک سیستم های نوین ارزیابی عملکرد، اندازه گیری می شوند تا کنترل شوند و کنترل می شوند که مدیریت شوند.
یک از شاخص های مطرح برای ارزیابی عملکرد در مدل های کمی، کارایی^[۵] است.
در این فصل موضوع کارایی و روش های ارزیابی آن تشریح شده است. همچنین از بین روش های سنجش کارایی، معرفی تحلیل پوششی داده ها، مدل های مختلف و تحلیل حساسیت آن به طور مبسوط، بخش اصلی این فصل را تشکیل می دهد.
۲- ۲ مفهوم کارایی
اشتیاق سازمان ها به کسب کارایی بالاتر بر هیچکس پوشیده نیست. این شاخص یکی از مهم­ترین عوامل برتری سازمان­ها در رقابت با یکدیگر است. کارایی، میزان موفقیت در تولید خروجی^[۶] هر چه بیشتر به ازای ورودی^[۷] داده شده را نشان می دهد (Farrel,1957). به عبارت دیگر میزان کارایی یک سازمان بیان می­ کند که آن سازمان به چه خوبی از منابع خود در جهت تولید(هدف) نسبت به بهترین عملکرد در یک بازه زمانی خاص استفاده کرده است (Piece,1997). همانطور که پیداست این شاخص توانمندی مدیریت یک سازمان و یا یک واحد تصمیم گیرنده را در استفاده بهینه از داده ها برای تولید ستاد ه ها می سنجد. پر واضح است که هر چه میزان ستاده یک واحد تصمیم گیرنده بیشتر باشد کارایی آن واحد الزاماً بالاتر نیست چرا که ممکن است واحد مورد نظر با صرف ورودی بیشتر به این نتیجه رسیده باشد پس در محاسبه کارایی باید به نسبت ورودی و خروجی توجه شود. حال اگر واحد تصمیم گیرنده، ورودی ها و خروجی های متعدد داشته باشند موضوع محاسبه کارایی کمی پیچیده می شود. همچنین در مواردی که جنس ورودی ها و یا خروجی ها با هم متفاوت بوده و همه ورودی ها و یا همه خروجی ها را نتوان با یک مقیاس سنجید در آن صورت بر پیچیدگی ارزیابی کارایی افزوده می شود.
.
.
.
واحد تصمیم گیرنده
ورودی ۱
ورودی ۲
ورودی n
.
.

تعاریف پیشنهادی مختلفی راجع به CRM توسط خبرگان بازاریابی و سایر متخصصان در زمینه های مشابه ارائه شده است این تعاریف و مفاهیم تا حد زیادی شبیه به هم می باشند در این بخش به منظور ایجاد دید روشن تر در مورد CRM به بیان دیدگاه های مختلف موجود درباره آن می پردازیم دیدگاه های مختلف راجع به CRM به ۵ دسته کلی تقسیم می شوند:
۲-۲-۹-۱- دیدگاه اول : تلقی CRM به‌عنوان یک فرایند
فرایند کسب و کار به گروهی از فعالیت ها اطلاق می شود که ورودی های سازمان را به خروجی های مطلوب و مورد نظر سازمان تبدیل می نمایند (Davenport and Beers,2005 ِ ).
سریواستاوا ^۱ (۲۰۰۹ ).، CRM را به‌عنوان یک فرایند کلان تعریف می کند فرایندی که زیر فرایند های متعددی از جمله شناسایی انتظارات مشتری، ایجاد دانش مشتری و را در بر می گیرد این زیر فرایندها می تواند به نوبه خود به فرایند های خردتری ( مانند جمع آوری و ذخیره داده که فرایند های خردتری از زیر فرایند ایجاد دانش مشتری می باشند ). تقسیم می شوند هنگامی که دید فرایندی در مورد CRM اتخاذ می شود، برخی آن را به صورت یک فرایند کلی و کلان می دانند که کلیه فعالیت های سازمان را در جهت نیل به اهدافی نظیر ایجاد روابط پایدار، سودآور و متقابل با مشتریان در بر می گیرند برخی دیگر نیز آن را به‌عنوان فرایندی می دانند که شامل مدیریت تعاملات مشتری با هدف ایجاد، برقراری و حفظ رابطه سودآور با وی در بلند مدت می باشد مورد اول CRM را به‌عنوان یک فرایند کلی در نظر می گیرد در حالی که مورد دوم بر مدیریت تعامل با مشتری تمرکز دارد تحقیقات آکادمیک طرفدار دیدگاه فرایندی است (تارخ ، یزدانی فرد، مهربان، ۱۳۹۱، ص ۶۸).
۲-۲-۹-۲ دیدگاه دوم: تلقی CRM به‌عنوان یک استراتژی
در این دیدگاه استراتژی به‌عنوان یک طرح کلی تخصیص منابع برای ایجاد وضیعت مطلوب تعریف می شود دید استراتژیک درمورد CRM بر این حقیقت تاکید دارد که منابع برای ایجاد و حفظ روابط با مشتریان باید بر اساس ارزش چرخه عمر آنها برای سازمان تخصیص یابد . این دیدگاه بیان می کند که همه مشتریان بطور یکسان با ارزش نیستند و بنابراین بیشینه نمودن سودآوری زمانی میسر است که منابع در روابط مشتریان سرمایه گذاری شود که بازده مطلوبی را به ارمغان آورد. در دیدگاه استراتژیک اگر سازمان ها بخواهند رابطه بلند مدتی را با مشتری داشته باشند، باید بطور پیوسته مشتریان خود را براساس چرخه عمر مورد انتظار، ارزیابی و اولویت دهی قرار دهند و تمرکز بر این بعد از CRM در جهت چگونگی توسعه و حفظ روابط نیست بلکه بیشتر بر چگونگی ایجاد رابطه ” صحیحی ” است که می تواند اثر مثبتی بر سودآوری سازمان داشته باشد از این رو در این دید از CRM روابط مشتری به‌عنوان پرتفولیویی از دارایی ها و سرمایه های مورد نیاز در نظر گرفته می شود که برای به دست آوردن حداکثر سود سازمان، نیاز به مدیریت موثر آنها می باشد(تارخ ، یزدانی قرد ، مهربان، ۱۳۹۱،ص ۷۵)

۲-۲-۹-۳ دیدگاه سوم: تلقی CRM به‌عنوان یک فلسفه
تحقیقاتی که ریچهلد در سال ۱۹۶۶ داشت، نشان داد که ارتباط قوی بین وفاداری مشتری و سودآوری سازمان وجود دارد هنگامی که CRM به‌عنوان یک فلسفه مطرح می شود، مؤثرترین روش برای دستیابی به وفاداری مشتریان جستجوی پیش کنشی جهت ایجاد و حفظ روابط بلند مدت با آنان است دید فلسفی CRM بر وفاداری مشتریان تاکید داشته و بطور غیر قابل اجتنابی با مفهوم بازاریابی در ارتباط است براساس این دیدگاه سازمان باید نسبت به مشتریان و نیازمندی های متغیر آنان پاسخگو و تاثیرپذیر باشد در واقع دیدگاه فلسفی راجع به CRM، بر این مسئله تاکید دارد که سازمان باید به طور پیوسته آنچه مشتریانش ارزش می دانند را ارائه داده و فرهنگ مشتری محوری را در خود ایجاد نماید (تارخ ، یزدانی فرد، مهربان، ۱۳۹۱، ص ۸۹).
این دیدگاه به طور مؤثر، پلی بین مفهوم بازاریابی و الگوی بازاریابی رابطه ای ایجاد کرده و بر اهمیت ایجاد ارزش مشتری تمرکز یابد بایستی توجه داشت که این دیدگاه بر روابطی سودآور که در بلند مدت ایجاد می شود تاکید دارد
۲-۲-۹-۴ دیدگاه چهارم: تلقی CRM به‌عنوان یک توانمندی
گرانت ( ۲۰۰۱ ). بر رابطه بین منابع و توانمندی های سازمانی تاکید داشته است منابع شامل فاکتورهای تولید مانندتجهیزات سرمایه ای، مهارت های ویژه کارکنان و دارایی های سازمانی است همچنین توانمندی ها به ظرفیت گروهی از منابع جهت اجرای فعالیت ها مربوط می شود به طوری که منابع منشاء توانمندی های سازمان و توانمندی ها منبع اصلی مزیت رقابتی هستند توانمندی ها به مهارت هایی که به سختی می توان آنها را تقلید کرد و دانش گردآوری شده ای که سازمان برای اجرای فعالیت های مربوط به کسب و کار خود بکار می گیرد، نیز اطلاق می گردد (تارخ ، یزدانی فرد، مهربان، ۱۳۹۱، ص ۸۷).
دیدگاه CRM به‌عنوان توانمندی، بر این حقیقت تاکید دارد که سازمان ها باید برای اصلاح رفتار خود در جهت مشتریان ویژه و یا گروهی از مشتریان دائمی به توسعه و ترکیب منابع خود بپردازند (طرزی و بلوریان تهرانی، ۱۳۹۱، ص ۸۳)
۲-۲-۹-۵ دیدگاه پنجم: تلقی CRM به‌عنوان تکنولوژی
علی رقم پشتیبانی تحقیقات اخیر از این ادعا که تکنولوژی CRM اثر ضعیف تا متوسطی بر موفقیت کلی یک سازمان در ایجاد روابط با مشتریانش دارد، نقش اساسی و مهم تکنولوژی در یکپارچه سازی دپارتمان های پیشخوان ( مانند فروش ). و پسخوان ( مانند لجستیک ). سازمان برای مدیریت کارا و اثربخش تعاملات در نقاط مختلف تماس با مشتری ( اینترنت، تلفن و ). انکار ناپذیر است (Chen and Popovich, 2003 ). به علاوه ابزارهای CRM سازمان را قادر به ایجاد پایگاه داده، داده کاوی و تکنولوژی های تعاملی جهت جمع آوری و ذخیره داده ها، ایجاد دانش از آن و انتشار نتایج حاصل از این دانش در سازمان می سازد ( Greenberg, 2004 ). اگرچه در هر یک از این دیدگاه های فوق الذکر بر یک جنبه خاص از CRM تاکید شده است، برخی از دیدگاه های دیگر نیز به طور همزمان به چند جنبه از آن اشاره نموده اند (همان)
۲-۲-۱۰- مزایای مدیریت ارتباط با مشتری
CRM این قابلیت را دارد تا ارتباطات و تصمیم گیری مورد نیاز برای ارائه خدمات ثابت و پیوسته، با کیفیت بالا و هزینه کم را به ذینفعان ارائه نماید (Andrade, 2003 ). CRM به نیروی فروش زمان بیشتری برای فروش داده و موجب افزایش اثر بخشی فروش می شود، زمان پاسخگویی و کیفیت خدمات به مشتری را افزایش داده و به واحد بازاریابی اجازه می دهد تا مسائل و روندهای مشتریان را بهتر درک نماید سازمان ها را قادر می سازد تا دیدگاهی واحد و مشترک از مشتری داشته با هر یک از آنان به‌عنوان یک فرد برخورد کنند، و به مشتریان اجازه می دهد تا چگونگی تعامل با شرکت را بر گرینند به طور کلی ازگنر^۱ (۲۰۰۵ )مزایای یک برنامه موثر CRM، بهبود رضایت مشتریان، افزایش رشد درآمد و افزایش مزیت رقابتی به‌عنوان نتیجه حفظ مشتریان در بلند مدت می باشدCRM اغلب تمرکز یک شرکت را از سرمایه گذاری زیاد بر مشتریان جدید به حفظ یکی از مشتریان موجود تغییر می دهد دلایل مالی زیادی که ناشی از تحقیقات انجام شده می باشد، نشان می دهد که افزایش حفظ مشتری باعث افزایش وفاداری مشتریان و در نتیجه جریانات نقدی بیشتر، افزایش سود آوری و کاهش هزینه های عملیاتی میشود CRM همچنین کمک می کند که به مشتریان به‌عنوان یک دارایی نگریسته شود CRM به مشتریان این اجازه را می دهد که روابط خود با تامین کنندگان را بیشتر از هر روش دیگری، مدیریت کنند اگرچه این روش ممکن است حفظ مشتریان را دشوار تر کند Muazu,2007 ). ,،نقل از هادی زاده مقدم و همکاران،۱۳۸۹ ،ص ۱۹).
جدول:۲-۳: مزایای مدیریت ارتباط با مشتری ( هادی زاده مقدم و همکاران،۱۳۸۹ ،ص۱۸).

مزایای CRM را به صورت زیر برشمرده اند که می تواند به‌عنوان چارچوبی کلی مورد توجه قرار گیرد (Ozgener and Iraz, 2005).
جمع آوری و یکپارچه نمودن اطلاعات در مورد مشتری
توسعه و حفظ پایگاه مشتری شرکت
توسعه روابط نزدیک با مشتریان
افزایش رضایتمندی مشتری

سید محمدرضا طباطبایی و عبدالحمید افراخته برای بازشناسی بنیادگرایی و سلفیه در دوران معاصر به سراغ طالبان و القاعده رفته­اند. این دو نویسنده معتقد اند اندیشه­ی سیاسی سلفی­گری رادیکال ریشه در آراء و اندیشه­ های خوارج، حنابله و وهابیان دارد. جریان­هایی خردگریز در میان مسلمانان که با تکیه بر ظواهر قرآن و سنت، هرگونه گرایش­های عقلی، فلسفی و کلامی را در حوزه دیانت رد می­ کنند. از نظر این دو پژوهشگر، این جریان در دوران معاصر در صورت القاعده و طالبان ظهور کرد. در این مقاله با یک رویکرد توصیفی، به علاوه بر توجه به ریشه ­های فکری طالبان و القاعده ارتباط میان این دو گروه سلفی با کشورهای حمایت­گرشان بررسی می­ شود. این تحقیق بیشتر به دنبال اثبات این فرضیه است که طالبان و القاعده میراث دار افکار سلفیان در سده­های اولیه ظهور اسلام است. و چندان از تعاریف مدرن از بنیادگرایی استفاده نمی­کند. (طباطبایی،۱۳۹۰: ۴۸۶-۴۶۳)

با توجه به توضیحات مختصری که از تحقیق­های انجام شده از بنیادگرایی ارائه شد، در بیشتر تحقیقات بنیادگرایی به صورت عام تحلیل می­ شود و محققان آن را در بستر مدرنیته قرار می­ دهند و آن را واکنشی به حاشیه­ای­سازی دین می­دانند. از طرف دیگر، اگر به بنیادگرایی به عنوان یک پدیده خاص توجه شده، بیشتر آن را به عنوان یک نیروی سیاسی مخالف ساختار حاکم در نظر می­گیرند و کمتر به ابعاد اجتماعی آن توجه می­ شود.
نکته­ی دیگر آن که محققان فارسی زبان به بعضی از این جنبش­ها مانند اکثریت اخلاقی و هاردیم بسیار کم پرداخته­اند. مثلاً، در مورد هاردیم به زبان فارسی تقریباً اثری به شکل مجزا وجود ندارد و فقط ذیل بنیادگرایی­های یهودی به شکل مختصر به آن پرداخته شده است . همچنین آثار موجود نیز آنها را از منظر علوم سیاسی و روابط بین­الملل مورد بررسی قرار داده­اند یا به اقتضای مسائل سیاسی روز به یک بعد این جنبش­های بنیادگرا توجه می­ شود. برای نمونه، بعد از حمله­ی بوش پسر به عراق و افغانستان گروهی از پژوهشگران به توجیه­های دینی جرج بوش توجه کردند و به تاثیرپذیری نظام سیاسی آمریکا از راست مسیحی پرداختند.
بنابراین، به نظر می­رسد که نیازمند تحقیقی هستیم که جنبش­های بنیادگرا را از منظر اجتماعی بررسی کند، یعنی به زمینه ­های اجتماعی ظهور این جنبش­ها توجه بیشتری داشته باشد. همچنین، یکی از مسائل جدی­ای که در تمام تحقیق­های مربوط به بنیادگرایی مطرح می­ شود زمینه­ مسیحی پروتستان این مفهوم است. پس برای درک این که آیا این مفهوم و این پدیده برای جنبش­های دینی دیگر قابل استفاده است یا نه، به تحقیقی تطبیقی در این زمینه نیازمند ایم. البته قابل ذکر است که اکثر پژوهشگرانی که به دنبال نشان دادن جهان­شمول بودن مفهوم بنیادگرایی اند اطلاعاتی را به شکل گزینشی از جنبش­های مختلف کنار یکدیگر قرار می­ دهند، اما به شکل عمیق و چندجانبه به مطالعه تطبیقی در این زمینه نمی­پردازند.
بخش سوم
پیشینه­ی نظری
۱ـ۳ـ پیشینه­ی نظری
در این بخش، مروری مختصر به تبیین­هایی نظری خواهیم داشت که در علوم اجتماعی از بنیادگرایی دینی صورت گرفته است. همان­طور که در بخش مقدمه ذکر شد، بنیادگرایی به عنوان فرقه­ ای کوچک در آمریکا، بیرون از این کشور شناخته شده نبود و تا اواسط سده­ی ۲۰ میلادی، فرهنگ­های اروپایی از جمله فرهنگ انگلیسی آکسفورد مدخلی برای آن نداشت.
دهۀ ۱۹۶۰ دهه­ تعمیم این اصطلاح از فرقۀ یاد شده به برخی جریان­ها در حیطه­ی ادیان دیگر (مخصوصاً اسلام) است. در سال ۱۹۶۷ عزیز احمد^[۶۸]، نویسندۀ مسلمان از شبه قاره با نوشتن مقاله­ای دربارۀ افکار مودودی، به رابطۀ او با جریان « بنیادگرای ارتدکس» در پاکستان اشاره می­ کند. (احمد،۱۹۶۷: ۳۸۰-۳۶۹). گام­های بعدی را چند سال بعد پژوهشگران انگلیسی­نویس عرب مسلمان برداشتند. آن چه ایشان بنیادگرایی خواندند جریان­ اخوان المسلمین و جریان­های مرتبط در جهان عرب بود (دسوکی^[۶۹]،۱۹۷۳: ۱۹۵-۱۸۷) (فخری^[۷۰]،۱۹۷۷: ۱۰۷-۹۷).
با انقلاب اسلامی ایران در بهمن سال ۱۳۵۷، جریانی که جمهوری اسلامی برآمده از آن ونماینده­اش بود گونه ­ای از بنیادگرایی شناخته شد و در نوشته ­هایی که در سال­های ۷۹ و هشتاد میلادی- این بار نه توسط مسلمانان بلکه توسط پژوهشگران غربی- نوشته شد، نام بنیادگرایی به خود گرفت(هاینز^[۷۱]، ۱۹۷۹: ۳۶۶-۳۶۵) (گریفت^[۷۲]،۱۹۸۰: ۵۹-۴۷) و این مقالات زمینه­ شکل گیری یک اصطلاح برای کاربرد در طیف وسیعی از مصادیق بود که دامنه­ وسیعی از جریان­های تند سلفی تا شیعی در جهان اسلام را در برمی­گرفت. در دهه­ ۱۹۸۰، اصطلاح بنیادگرایی برای گروه ­های تندرویی از یهودیان نیز به کار گرفته شد و حتی به ادیان دیگر چون هندو، بودایی و سیک توسعه یافت و کوشش شد تا جامعیتی فارغ از دین خاص برای آن درنظر گرفته شود (مارتی و اپل بی،۱۹۹۱: ۵۹۰-۵۳۱).
بنابراین، تا اواخر دهۀ ۸۰ میلادی هنوز اصطلاح بنیادگرایی وسعت معنایی دقیقی پیدا نکرده بود و جامعه­شناسان با آنها به عنوان جریان­هایی دینی برخورد می­کردند که در برابر غلبه­ این جهان باوری در جهان مدرن واکنش نشان می­ دهند(بروس،۲۰۰۰: ۱۴).
در واقع به دلیل غلبه­ نظریه­ دنیوی شدن بر علوم اجتماعی حداقل تا پایان دهه ۷۰ میلادی، به نقش دین در جامعه توجه چندانی نمی­شد. بعد از دهه­ ۸۰ میلادی و با تغییر در پاردایم نظریه­ این جهان باوری که با ظهور جنبش­های دینی نیز همراه بود، متفکران علوم اجتماعی سراغ تبیین­هایی از نقش دین در جامعه رفتند. هر یک از صاحب­نظران در جامعه ­شناسی و به­ ویژه جامعه ­شناسی دین ظهور جنبش­ها و جریان­های دینی را به شیوه­ای تحلیل می­کردند. در واقع بخش غالبی از جامعه­شناسان جریان­های دینی را با توجه به نسبت آنها با جریان این جهان باوری تبیین می­کردند. بنیادگرایی دینی نیز از این جریان مستثنی نبود.
اکثر جامعه­شناسانی که بنیادگرایی دینی را تبیین می­ کنند آن را در بستر این جهان باوری به عنوان یک جریان غالب جهانی بررسی ­می­ کنند. که در ادامه به تعدادی از آنها خواهیم پرداخت.
۱ـ۳ـ ۱ـ کاستلز^[۷۳]:
از نظر کاستلز، بنیادگرایی، برساختن هویتی برای یکسان­سازی رفتار فردی و نهادی جامعه با هنجارهایی است که برگرفته از احکام خداوند اند و تفسیر آنها بر عهده­ مرجع مقتدری است که واسطه­ خدا و نوع بشر است. بنابراین غیر ممکن است که بنیادگراها بتوانند برای کسانی که در اطاعت و پایبندی آنها به یک مرجع سهیم نیستند درباره چیزی استدلال کنند یا چیزی را به اثبات برسانند. خواه این مرجع یک انجیل بری از خطا باشد، خواه یک پاپ لغزش­ناپذیر و خواه آن چه در مزامیر یهودیت آمده است. در واقع، اطاعت بی چون و چرا محور اصلی بنیادگرایی است (کاستلز، ۱۳۸۵: ۳۱ ).
از نظر کاستلز، بنیادگرایی دینی در تمامی طول تاریخ بشر وجود داشته است، اما در سال­های پایانی این هزاره، به عنوان منبع هویت، به طور اعجاب آوری نیرومند و اثرگذار جلوه کرد. او معتقد است بنیادگرایی دینی واکنشی است تدافعی در برابر سه تهدید بنیادی که در پایان هزاره، در تمامی جوامع، اکثر انسان­ها آن را حس می­ کنند. واکنش علیه جهانی­شدن که خودمختاری نهادها، سازمان ها و نظام های ارتباطی موجود در محل زندگی مردم را مضمحل می­سازد. واکنش علیه شبکه­بندی و انعطاف­پذیری که مرزهای عضویت و شمول را تیره و تار می­ کند، روابط اجتماعی تولید را فردی می­ کند و موجب بی­ثباتی ساختاری کار، مکان و زمان می­ شود. بنابراین، گروه ­های بنیادگرا برای کسب یک هویت جدید در جامعه­ گسسته­ی اطلاعاتی شکل می­گیرد و به وجود آمدن این گروه­ ها به عنوان منابع هویت از طریق گسستن از جوامع مدنی و نهادهای دولتی مقدور می­ شود. آنها، برخلاف جوامع مدنی، تمایز­یابی درونی ناچیزی دارند. در واقع، نیرو و توانایی آنها در تامین پناهگاه، تسلی، آرامش و قطعیت است(کاستلز،۱۹۸۳: ۹۳) (کاستلز،۱۳۸۵: ۳۴-۳۱).
همچنین کاستلز ریشه های اجتماعی بنیادگرایی را ناشی از ناتوانی اقتصادی کشورهای محل رشد این جریان­ها در تطابق با شرایط نوین رقابت جهانی و انقلاب تکنولوژیک و در نتیجه بی­بهره ماندن جمعیت جوان و شهری از موج نوسازی می داند. کاستلز عوامل زیر را به عنوان خیزش بنیادگرایی دینی بر می شمارد: «نابودی جوامع سنتی که شامل قطع ریشه های قدرت سنتی روحانیان دینی است)، ناکامی دولت ملی برخاسته از نهضت های ملی گرا در به انجام رساندن نوسازی، و ناکامی در توسعه اقتصادی و توزیع منافع رشد اقتصادی بین اقشار مختلف جامعه. بنابراین، هویت دینی به دست بنیادگراها و در مقابله با سرمایه داری و سوسیالیسم و ملی گرایی برساخته می شود چرا که از نظر بنیادگرایان همه آنها ایدئولوژی­های شکست خورده­ی نظام مابعد استعماری اند.» (کاستلز،۱۹۸۳: ۱۵۵)همچنین کاستلز مدعی است که جنبش­های بنیادگرا به دلیل بحران­هایی که در ساختار دولت­ها و جوامع مدنی به وجود آمده است شکل گرفته اند و چون نوید آرامش و بهشت جاودان را به افراد می­ دهند، در این دنیای بی­هویت­، نوید هویتی جدید را به افراد خواهند داد. با توجه به توضیحات ارائه شده، نظریه کاستلز بیشتر جنبه­ انتزاعی دارد و نمی­تواند الگوی دقیقی در واقعیت برای جنبش­های بنیادگرای مختلف باشد.
۱ـ۳ـ ۲ـ گیدنز^[۷۴]:
آنتونی گیدنز معتقد است تعریف مدرنیته ایمان به علم نیست بلکه اعتماد به نظام های انتزاعی بی چهره است، نظام هایی مثل نظام بانکداری یا تعاملات فردیت زدایی شده میان مهندسان، مکانیک ها خلبان ها و متصدیان برج کنترل پرواز که باعث پرواز هواپیماها و انتقال هوایی مسافران از یک نقطه به نقطه ای دیگر می شود. اعتماد به نظام های انتزاعی، فراهم کننده­ اطمینان در زندگی روزمره است، اما این نظام های انتزاعی درست به دلیل ماهیت خودشان نه قادر به ایجاد تشریک مساعی اند و نه قادر به ایجاد آن صمیمتی که تنها از دل روابط مبتنی بر اعتماد شخصی بیرون می آید. چنین صمیمیتی، به قول گیدنز، فقط از درون یک فرایند خودشناسی بیرون می ­آید زیرا اعتماد میان افراد مبتنی است بر خودفاش سازی متقابل. به این ترتیب، کشف خویشتن به پروژه ای مبدل می شود که درگیری مستقیمی با تامل­گری^[۷۵] مدرنیته دارد. و به همین دلیل است که بودیسم، تصوف و دیگر سنت های دینی متمرکز بر کشف خود درونی به گزینه های دینی محبوبی در غرب مبدل شده اند. بنیادگرایی های مدرن و جنبش های جدید دینی از نظر گیدنز نیز می توانند در این دنیایی که حیطه های امنیت نسبی با سناریوهای مخاطره آمیز نگران کننده و شک های اساسی در هم پیچیده شده است؛ نوعی اطمینان روان شناختی ارائه کنند. او معتقد است بنیادگرایی دینی به معنای رویکرد آن دسته از گروه های دینی است که خواهان تفسیر لفظی و ظاهری متون یا کتاب های دینی اصلی هستند و معتقدند آموزه­های که از چنین قرائتی به دست می ­آید باید در همۀ جنبه های زندگی اجتماعی­، اقتصادی و سیاسی به کار بسته شود(گیدنز،۲۰۰۲: ۵-۶).
گیدنز معتقد است بنیادگرایی دینی عمدتاً در واکنش به فرایند جهانی­شدن پدیدار شده است. هرجا نیروهای فرایند مدرن شدن رفته رفته باعث تزلزل عناصر سنتی جهان اجتماعی می شود، بنیادگرایی به دفاع از عقاید سنتی بر می­خیزد. در دنیای جهانی­شونده­ای که نیازمند دلیل و برهان عقلانی است، بنیادگرایی روی پاسخ­های متکی بر ایمان و توسل به حقیقت شعایر پافشاری می­ کند. به اعتقاد گیدنز بنیادگرایی همان سنت است که به شیوه­ای سنتی از آن دفاع می­ شود. بنیادگرایی بیشتر به چگونگی دفاع از عقاید و توجیه عقاید مربوط می­ شود تا به محتوای خود این عقاید. هرچند بنیادگرایی در برابر مدرنیته صف آرایی می­ کند، خود نیز برای دفاع از عقاید خویش روش­های مدرن را به کار می­گیرد.(گیدنز،۱۳۸۶: ۸۱۳-۸۱۱).
در دیدگاه گیدنز بنیادگرایان دینی فقط یک دیدگاه دربارۀ جهان را درست می­دانند، و فقط دیدگاه آنهاست که حقیقت دارد، بنابراین جایی برای ابهام یا تفسیرهای متعدد وجود ندارد. در جنبش­های بنیادگرای دینی، دسترسی به معنای درست و دقیق متون مقدس فقط به گروهی از مفسران ممتاز، مثل روحانیان، کشیشان یا سایر رهبران دینی منحصر است. این امتیاز اقتدار زیادی نه فقط در امور دینی، بلکه در امور دنیای نیز به رهبران می­دهد. بنیادگرایان دینی به چهره­ های سیاسی نیرومندی در جنبش­های مخالف تبدیل شده ­اند، هم در احزاب سیاسی اصلی و هم به عنوان رؤسای دولت ( مثل آمریکا)(گیدنز،۲۰۰۲: ۶۸).
۱ـ۳ـ ۴ـ برایان اس ترنر^[۷۶]
اما برایان. اس. ترنر با مطرح کردن جامعه پست سکولار و جداسازی این جهان باوری سیاسی و اجتماعی چگونگی گروه های بنیادگرا را در دوران معاصر تبیین می­ کند، و رویکرد او کاملاً در برابر بروس و در کنار نظریه گیدنز قرار می­گیرد. او به شیوه­ای متفاوت در مورد چگونگی ورود دین به عرصه­ عمومی صحبت می­ کند و رویکردی متفاوت نسبت به جامعه شناسان بعد از جنگ جهانی دوم مثل آلتوسر^[۷۷]، بوردیو^[۷۸] و پولانزاس^[۷۹] ارائه می­دهد. او معتقد است عوامل مختلفی وجود دارد که باعث شده است، دین به شکلی که امروز ما در جامعه معاصر ملاحظه می­کنیم در عرصه­ عمومی حضور پیدا کند. ترنر به سطوح کلان تغییر اجتماعی می پردازد که باعث بازگشت به دین شده است.
فروپاشی شوروی و کاهش قدرت احزاب کمونیستی و لنینیستی باعث شکوفایی دینی در اروپا به ویژه اوکراین، لهستان و یوگسلاوی شد. در این شرایط کلیسای ارتدکس روسیه توانست با پیوند زدن خود با ملیت­گرایی روسی خود را در عرصه­ عمومی مطرح نماید. از طرف دیگر، جهانی­شدن و قدرت یافتن اینترنت فرصت های جدیدی را برای گروه ­های دینی حتی در جوامعی مانند چین فراهم کرد که در بسیاری از امور دینی مورد کنترل و نظارت است (ترنر،۲۰۱۰: ۶۵۳) .
یکی دیگر از تاثیر­گذاری­های جهانی­شدن افزایش مهاجرت­های گروه ­های قومی و نژادی است که هر کدام در کشورهای غربی برای خود گروهای دینی مجزا ایجاد کرده ­اند، مثل ترکها در آلمان که عملاً اقلیت تاثیرگذار مسلمان را در آلمان به وجود آورده­اند، یا چینی­های در مالزی که نماینده بودایی هایند. این گروه ها همگی به شکلی در عرصه­ عمومی حضور یافته­اند و به اندازه­ قدرت خود بر عرصه عمومی غلبه یافته اند(ترنر،۲۰۱۱: ۲۳۶).
البته چنین وضعیتی در مورد ناسیونالسیم نیز صادق است که بعد از جنگ جهانی دوم جهان با موجی از ملی­گرایی ضد استعماری مواجه شد که نمونه این جنبش های عرفی را در دنیای عرب با عنوان جنبش های پان عربیسم می­توانیم پیدا کنیم. اما همین جنبش­ها خود عاملی بود که امکان رشد دین و بازگشت به آن را در عرصه­ عمومی فراهم کرد. چرا که گرایش­های غیردینی این جنبش­ها اقشار قابل توجهی از طبقات مختلف مردم را که دارای پیشینه­ی دینی اند کنار گذاشت و این خود باعث شکل­ گیری واکنش­های دینی خاص در این جوامع شد. در واقع، یکی از نمودهای اصلی بازگشت به دین، اسلام گرایی رادیکالی است که دهه های پایانی قرن بیستم تجربه کرد.
نمونه­ اصلی آن انقلاب ۱۹۷۹ ایران است که بسیاری از پیش فرض­های نظریه پردازان در مورد این که این جهان باوری پیش فرض اصلی مدرن شدن است را زیر سوال برد و بسیاری از نظریه پردازان را غافل­گیر کرد. در واقع، این جنبش­های بنیادگرای اسلامی چون با شعار عدالت و ایجاد برابری سرکار آمدند و با دولت هایی سروکار داشتند که درگیر فسادهای مالی و ادرای بودند، توانستند افراد متنوع از اقشار مختلف به ویژه جوانان را به خود جذب کنند، حتی در بین طرفداران این جنبش­ها افراد تحصیل کرده­ای بودند که به واسطه­ افزایش قیمت ناگهانی نفت دستمزد بالایی یافتند، اما از قدرت کنار گذاشته شده بودند (ترنر،۲۰۰۷: ۱۴۷) (ترنر،۲۰۱۱: ۲۳۸).
ترنر به نظریه ­هایی که بنیادگرایی را در بستر دنیوی­شدن قابل فهم می­دانند ،یا رویکردی دنیوی به آن دارند ایراد می­گیرد: آنها دین را محدود به اعتقادات دینی می­دانند، به همین دلیل نمی ­توانند پدیده­ای مانند بنیادگرایی را به درستی تبیین کنند و در مواجهه با آن خود را به راهکارهای دنیوی محدود می­ کنند، یعنی می­گویند چطور با بنیادگرایی دینی برخورد کرد و اجازه نداد که وارد عرصه عمومی شود، این درحالی است که ترنر معتقد است دین و پدیده ­های دینی را باید شامل عمل و اعتقاد دینی بدانیم، به ویژه در مورد بنیادگرایی؛ در این صورت، آن را یک پدیده عرفی نمی­بینیم و بنابر این، می­توانیم تبیین درست­تری از این واقعیت ارائه دهیم(ترنر،۲۰۱۰: ۶۵۶). ترنر معتقد است با این تغییر نگاه در مواجهه با دین به چگونگی زوال فرایند این جهان باوری و احیای دینی پی­خواهیم برد؛ در این صورت بنیادگرایی به عنوان واکنشی در برابر مدرنیته قابل فهم خواهد شد.
۱ـ۳ـ ۵ـ هرایر دکمیجیان:
دکمیجیان در کتاب جنبش های اسلامی در دنیای معاصر، میان بحران در دنیای اسلام و خیزش و جنبش های بنیادگرایانه رابطه­ای علی و دورانی ترسیم می­ کند. او معتقد است که به لحاظ تاریخی، هر زمان که در دنیای اسلام بحرانی به وجود آمده در واکنش به آن، جنبشی نیز شکل گرفته است. دکمیجیان، تمامی جنبش­های اسلامی و تحرکات بنیادگرایانه را در واکنش به بحرانی می داند که دنیای اسلام با آن مواجه بوده است(دکمیجیان،۱۳۶۶: ۳۱). او این مسأله را این گونه توضیح می دهد که یک الگوی تجربی تاریخی در این مورد رابطه­ علت و معلولی میان بحران­های اجتماعی و ظهور جنبش­های دینی انقلابی و یا تجدید حیات طلبانه است که خواستار از بین­ بردن نظم رسمی موجود و ساختن جامعه­ نو بر پایه­ ایدئولوژیک ویژه خود اند. در نتیجه، ایدئولوژی این جنبش­ها هم جامع و هم ­انعطاف­ناپذیر و منعکس­کننده­ پاسخ­ها و عکس العمل­های رهبران فرهمند در قبال شرایط بحرانی است. بنابر این، صرفاً تصادفی نیست که جنبش­های بنیادگرایانه­ی دارای زمینه های سیاسی ـ فرهنگی مختلف، هنگامی توان قدرت معنوی، اجتماعی ـ سیاسی را به دست آورده اند که دو شرط ملازم یکدیگر در جامعه وجود داشته باشد: اول ظهور یک رهبر فرهمند و دوم جامعه­ای که عمیقاً دچار آشفتگی است. جنبش­های اسلام­گرایانه­ی گذشته با این دو پدیده مواجه بوده اند و جنبش های اسلامی کنونی نیز از این امر مستثنی نیستند.»
او بحران­هایی را که جوامع اسلامی دچار آن اند این­گونه بر می شمارد : بحران هویت، بحران مشروعیت، فشار و سرکوب، تضاد طبقاتی، ضعف نظامی و بحران فرهنگی(همان، ۵۶-۳۶).
براساس نظریه­ دکمیجیان، می­توان ادعا کرد که بنیادگرایی ریشه در تاریخ اولیه­ خیزش اسلامی دارد و نمی­ توان آن را به پدیده­ای مدرن و خارج از دین تلقی نمود. از همین منظر است که دکمیجیان نظریه­ دوری بودن خیزش­های بنیادگرایانه را مطرح کرده است. دوری که سرآغاز آن به اولین بحران جامعۀ اسلامی (موسوم به بحران خلافت) باز می­گردد و پس از آن در مقاطع مهم تاریخی در قالب گونه ­ای مختلفی از قیام با شعار بازگشت به اصول اولیه اسلام نبوی بازتولید شده است.
۱ـ۳ـ ۶ـ ریچارد آنتون^[۸۰]:
آنتون بنیادگرایی دینی را همواره واکنشی ایدئولوژیک در برابر مدرنیته و جوامع این جهان باور می­داند. در واقع بنیادگرایی همواره اعتراضی به زوال ارزش­های سنتی و انسانی در جوامع این جهان باور به حساب می ­آید، اعتراض به این که ارزش­های دینی در مدارس، دانشگاه ها بازار و دادگاه­ها دیده نمی­ شود.
او معتقد است بعد از انقلاب صنعتی در اروپا تغییرات قابل توجهی به وجود آمد. یکی از مهمترین این تغییرات جدا شدن محل کار افراد از محل زندگی آنهاست و تخصصی شدن فعالیت های مختلف، به نحوی که ما برای رفع نیازهای کوچک خود نیازمند افراد مختلف هستیم. او معتقد است که این شرایط بر روابط انسانی موثر افتاد و باعث کالایی شدن روابط شد. از طرف دیگر، یکی از مشکلاتی که مدرنیته ایجاد کرد اهمیت یافتن ساعت و زمان­بندی در زندگی انسان­ها بود. یعنی من تحت هر شرایطی باید کار خودم را سروقت انجام دهم. از نظر آنتون این ویژگی با وجود تمام مزایایی که دارد باعث سست شدن روابط انسانی می شود (آنتون، ۲۰۱۰: ۵۲۰).
از دیگر سو، او از این طریق شکل استحاله­ای را که غرب از قرن هجدهم به بعد دچار آن شد نشان می­دهد؛ این که که در طول این دوران غرب چه تغییراتی کرده است و تا چه حد بورکراتیک­تر شده است، و غلبه­ ساختارهای بروکراتیک بر روابط انسانی چگونه اثرگذاشته و خشونت­های ساختاری بعد از انقلاب فرانسه تا چه حد افزایش یافته است. آنتون معتقد است که ما بعد از انقلاب فرانسه، در جهان با ده قدرت برتر مواجه ایم که شمارشان بعد از جنگ جهانی اول به شش قدرت تقلیل پیدا می­ کند، بعد از جنگ جهانی دوم به دو قدرت و بعد از جنگ خلیج فارس به یک قدرت بلامنازع، یعنی آمریکا. در واقع، در طول این دویست سال تعداد برندگان کمتر شده و تعداد بازندگان افزایش پیدا کرده است و یکی از دلایل گرایش به بنیادگرایی علاوه بر مخالفت با این مشکلاتی است که مدرنیته در روابط انسانی به وجود آورده است و بسیاری از کشورهای در حال توسعه در قرن بیستم با آنها دست به گریبان اند، مبارزه با این حس بازندگی نیز هست. (آنتون:۲۰۰۸: ۲۸-۲۰).
آنتون این سوال را مطرح می­ کند که حاشیه­ای شدن کشورها چگونه می ­تواند بر گرایش به بنیادگرایی تأثیرگذارد؟ از نظر وی، بنیادگرایی ذاتاً مخالف اقلیت بودن است و در واقع اعتراض افرادی است که نه قدرت سیاسی دارند، نه قدرت اقتصادی چون در کشورهایی مانند آمریکا افرادی که در گروه ­های بنیادگرا جمع شده ­اند عموماً از موقعیت اقتصادی مناسبی برخوردار اند، اما نقشی در قدرت سیاسی ندارند. و این در حاشیه قرار گرفتن هم در کشورهای اسلامی و هم در جوامع غربی می ­تواند به عنوان عاملی در بنیادگرایی مطرح شود. به این معنی که در کشورهای اسلامی بنیادگرایی در کشورهایی ظهور می­ کند که پیشینه­ی استعماری داشته اند و در کشورهای غربی افرادی که جزء طبقات حاشیه­ای هستند(همان،۱۲-۱۳).
آنتون بسترهای مختلفی را برای ظهور بنیادگرایی در جوامع مختلف قائل است. بستر فرهنگی که منجر به رشد بنیادگرایی مسیحی شد تقریباً از اواخر قرن نوزدهم آغاز شد که پروتستان­ها تفسیرهایی باز از کتاب مقدس انجام دادند و حتی طبق این تفاسیر مسیر دموکراسی را که آمریکا در پیش­رو داشت طبق کتاب مقدس تفسیر کردند، اما زمانی که ملی­گرایی و این جهان باوری به حدی قدرت پیدا کرد که از نظر آنها، خدا را کنار می­گذاشت و از طرفی سیل مهاجران به آمریکا که تغییر فرهنگی این کشور را تهدید می­کرد و بحران­های اخلاقی ـ اجتماعی که آمریکا با آن مواجه شده بود، مثل کم اهمیت شدن انجیل به عنوان راهنما، آزادی مسائل جنسی و غیر اخلاقی و بحث آزاد شدن زنان و رهایی آنان باعث شروع فعالیت بنیادگرایان شد و بعد از رسیدن به این دستاورد که فروش مشروبات الکلی را بعد از جنگ جهانی اول ممنوع کردند به انتقاد از بحث تکامل و رایج شدن آن در نظام آموزشی پرداختند (آنتون،۲۰۱۰: ۵۲۶).
در حالی که جنبش بنیادگرای اسلامی در یک بستر ضد استعماری به وجود آمدند- شرایطی که مسلمانان به خاطر نفوذ غرب و حضور آنها در کشورشان به ستوه آمده بودند- این وضعیت حتی بعد از انفجار دلارهای نفتی در کشورهای عربی و خلیج فارس همچنان ادامه داشت؛ چون با وجود این ثروت و زیرساخت­هایی که به واسطه­ آن در این کشورها شکل گرفت، آنها توانمندی اداره و مدیریتش را نداشتند و باز به غربی­ها وابسته بودند و این احساس بیگانه­ستیزی همچنان در آنها رشد پیدا کرد و به رشد بنیادگرایی کمک نمود.
اما بنیادگرایی یهودی، بر خلاف دو بنیادگرایی دیگر، از فضایی ضد یهودی نشأت گرفته است که در شرق و مرکز اروپا از اواخر قرن نوزدهم آغاز شد و در زمان نازی ها با هولوکاست، و البته سکوتی که جهان در برابر آن انجام داد، به اوج خود رسید. در واقع، به نظر می­رسد که بنیادگرایی یهودی پاسخی باشد به مدرنیسم دینی و تغییراتی که در اجتماعی یهودی به وجود آمده است، مثل روشنگری یهودی و این جهان باوری آن و همچنین شکل­ گیری جنبش صهیونیسم که جنبشی این جهان باور بود و در سال ۱۹۴۸ دولت اسراییل را پایه گذاری کرد. بعضی از بنیادگرایان یهودی مانند گوش آمونیم با وجود دولت این جهان باور موافق و معتقد اند که وجود چنین دولتی زمینه را برای رهایی­بخشی و نجات فراهم می­ کند (در این جا آنان با بعضی از جنبش های مسیحی شباهت دارند) و بعضی دیگر مانند بنیادگرایان اسلامی مانند هاردیم با آن دولت این جهان باور مخالف و معتقد به جدایی و دوری از آن اند.
او برای بنیادگرایی چند ویژگی مهم بر می­شمرد: یکی نص­گرایی و دیگری سنت­گرایی. آنتون تمرکز بر متون مقدس را همواره یکی از عناصر اصلی بنیادگرایی می­داند، در واقع نص­گرایی اعتقاد به متنی تغییر نیافته و خالی از خطا از طرف خداوند است. این متون دارای جنبه­ های بسیار خارق العاده و سحرآمیز از نظر معتقدین به آن است و همواره انسان­ها را می­ترساند و به آنها امید می­دهد. اما سنت­گرایی فرآیندی که طی آن احساس می­ شود که میراث دوران گذشته به ویژه دوران طلایی در حال از بین رفتن است و و تلاش می شود که این میراث در زمان حال احیا شود. در واقع سنت­گرایی تلاش برای ایجاد پلی بین زمان گذشته و حال است(آنتون،۲۰۱۰: ۵۲۹)(آنتون،۲۰۰۸: ۷۹-۶۰).
یکی دیگر از ویژگی های بنیادگرایی دینی مدرنیزاسیون گزینشی است، که طبق آن تمام گروه ­های بنیادگرا در فضای مدرن فعالیت می­ کنند، و حتی واکنشی به مدرنیته اند، اما آن را صد در صد نپذیرفته­اند، و فقط از بخش­هایی از آن را در جهت اهداف خود استفاده می­ کنند. البته گاهی از اوقات بنیادگرایان نسبت به مدرنیته یک گرایش شدیداً رادیکال پیدا می­ کنند و تمایل دارند که در برابر آن خلوص و پاکی خویش را حفظ نمایند. و معمولاً از استراتژی­هایی مثل هجرت و جدایی و مبارزه­ی نظامی برای پاک ماندن استفاده می­ کنند. این هجرت و جدایی گاهی به شکل رادیکال و به شکل فیزیکی است و گاهی به شکل نمادین و نهادی (آنتون،۲۰۱۰: ۵۳۱) (آنتون،۲۰۰۸: ۱۱۷).
آنتون جز معدود نظریه­پردازانی در علوم اجتماعی است که علاوه بر بررسی نسبت بنیادگرایی با این جهان باوری، به بستر شکل­ گیری جنبش­های بنیادگرا در ادیان مختلف و ویژگی­های خاص این جنبش­ها توجه می­ کند. او ویژگی­هایی مانند سنت­گرایی و متن­گرایی و همچنین مدرنیته گزینشی برای این جنبش­ها قائل است.
با توجه به توضیحات ارائه شده در این بخش، عموم نظریه پردازان، اگر به بنیادگرایی دینی پرداخته اند، بیشتر آن را در ارتباط با این جهان باوری مورد بررسی قرار داده­اند و آن را به شکل خاص به عنوان یک پدیده­ اجتماعی زیر ذره بین نگذاشته و ابعاد این نوع ازجنبش­ها را بررسی نکرده ­اند. در واقع به نظر می­رسد که جز آنتون و دکمیجیان که تا حدی دقیق­تر در مورد ویژگی­های جنبش­های بنیادگرا بحث کرده ­اند. بقیه­ی نظریه­پردازان با نگاهی کل­نگر آن را در کنار بقیه­ی جریان­های دینی در بستر این جهان باوری و جهانی­شدن بررسی می­ کنند. از آنجایی که ما در این تحقیق به دنبال مقایسه و تطبیق ایم، به چارجوب نظری­ای نیاز داریم که ابعاد بنیادگرایی را بیش از این نظریه ­ها بر ما روشن کند. به همین دلیل نظریه­ آلوموند و اپل بی در مورد این نوع از جنبش­ها را به عنوان چارچوب نظری انتخاب کردیم که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
۲ـ۳ـ چارچوب نظری:
آلموند و اپل بی^[۸۱] معتقد اند جنبش­های بنیادگرا خود را در برابر جریان­هایی می­بینند و خود را متعهد می­دانند که در برابر آن قیام کنند و واکنش نشان دهند. گروهی سنت­های دینی خود را در معرض تهدید می بینند یا گروهی دیگر جریانی دینی ـ ملی را در مقابل خویش مشاهده می­ کنند. اما اکثر آنها در برابر جریانی این جهان باور و اشاعه­ی دولت این جهان باور به وجود آمده اند. جامعه­ شهری به طور کلی برای بنیادگرایان تهدید به حساب می ­آید (آلموند و اپل­بی و سیوان،۲۰۰۳: ۱۰۰)
در واقع او نیز ظهور جنبش­های بنیادگرای دینی را در بستر فرایند دنیوی­شدن فهم می­ کند، یعنی با این که ظهور چنین جنبش­هایی را انکار نکرده و هویت دینی آنها را تایید می­ کند، اما افزایش رو به رشد آنها را به این معنا نمی­داند که فرایند این جهان باوری در حال نزول است. در واقع او معتقد است، بنیادگرایی­ دینی خود محصول فرایند این جهان باوری است و دینی که بنیادگرایان به دنبال احیای آن اند دین سنتی نیست، حتی اگر چنین ادعایی باشد.
بنیادگرایان به داشتن رفتار و باورهای درست دینی اعتقاد دارند. آنها به دنبال روش­های جدیدی هستند برای حمایت از روش­های سنتی و دینی و تلاش برای جلوگیری از فروپاشی آن، اما معتقد اند که به ندرت روش های سنتی و قدیمی در این زمان برای رسیدن به این هدف کفایت می­ کنند. هیچ جنبش بنیادگرایی نمی­پذیرد که به شکلی رادیکال به دنبال ارائه­ تفسیری جدید از سنت است. این جنبش­ها عموماً معتقد اند تفسیر رهبران­شان از تعالیم دینی درست­ترین تفسیر از دین است(مارتی،۱۹۹۱: ۶۴۵) (آلموند،۲۰۰۳: ۱۱۴).

متغیر وابسته که به آن متغیر پاسخ ، برونداد و ملاک نیز گفته می شود؛ متغیری است که مشاهده و اندازه گیری می شود تا تاثیر متغیر مستقل بر آن معلوم شود و با هر بار اجرا ، حذف و تغییر متغیر مستقل ، متغیر وابسته آشکارا یا پنهان تغییر می کند.
با توجه به تنوع فرضیه های تحقیق،نوع متغییرها در فرضیه های مختلف نیز متفاوت است.
به طور کلی با توجه به فرضیه اصلی و فرضیه های فرعی اول تا نهم که به بررسی رابطه بین رضایت شغلی و ابعاد آن با تعهد سازمانی می پردازد؛رضایت شغلی متغیر مستقل و تعهد سازمانی متغیر وابسته است.
اما در فرضیه های فرعی دهم تا پانزدهم که به بررسی رابطه بین ویژگی های فردی (نوع شغل،نوع استخدام و سابقه خدمت)با رضایت شغلی و تعهد سازمانی می پردازد؛ ویژگی های فردی متغیر مستقل و رضایت شغلی و تعهد سازمانی نیز متغیر وابسته هستند.
ب) تعیین نوع متغیرها بر اساس میزان ارزش : متغیرهای رضایت شغلی ، تعهد سازمانی و سابقه خدمت چند ارزشی و متغیرهای نوع شغل و نوع استخدام چند ارزشی هستند.
ج) تعیین نوع متغیرها بر کمیت و کیفیت : تمام متغیرهای این تحقیق از نوع کیفی می باشند.
ب) تعیین نوع متغیرها بر اساس گسسته و پیوسته بودن : متغیرهای سابقه خدمت ، نوع استخدام و نوع شغل گسسته و متغیرهای رضایت شغلی و تعهد سازمانی پیوسته هستند.
۳-۳- معرفی ابزار گردآوری داده ها
داده های تحقیق توسط دو پرسشنامه،شامل پرسشنامه رضایت شغلی اسپکتور(JSS) و پرسشنامه تعهد سازمانی آلن و می یر (OCQ) ، به انضمام سوالاتی در مورد مشخصات فردی پرسش شوندگان، گردآوری شده است .
پرسشنامه استاندارد اسپکتور (۱۹۹۱) دارای ۳۶ پرسش بسته پاسخ است که نُه بُعد رضایت شغلی شامل رضایت از حقوق ، رضایت از ارتقاء ، رضایت از سرپرست ، رضایت از مزایا ، رضایت از پاداش ، رضایت از شرایط و ضوابط کار ، رضایت از همکاران ، رضایت از ماهیت کار و رضایت از ارتباطات را مورد ارزیابی قرار می دهد ؛ به گونه ای که هر یک از این ابعاد توسط چهار پرسش سنجش شده و در مجموع دارای ۱۷ پرسش مثبت و ۱۹ پرسش منفی است .
پرسشنامه استاندارد آلن و می یر (۱۹۹۰) دارای ۲۴ پرسش بسته پاسخ است که سه بُعد تعهد سازمانی شامل تعهد عاطفی ، تعهد مستمر و تعهد هنجاری را مورد ارزیابی قرار می دهد ؛ به گونه ای که هر یک از این ابعاد توسط هشت پرسش سنجش شده و در مجموع دارای ۱۵ پرسش مثبت و نُه پرسش منفی است .
برای ارزیابی پاسخ ها از طیف پنج تایی لیکرت استفاده شده است . این طیف شامل بسیار مخالفم با یک امتیاز ، مخالفم با دو امتیاز ، نظری ندارم با سه امتیاز ، موافقم با چهار امتیاز و بسیار موافقم با پنج امتیاز می باشد.

دلیل استفاده از پرسشنامه های رضایت شغلی اسپکتور و تعهد سازمانی آلن و می یر این است که پرسشنامه های مذکور به دلیل استاندارد بودن لزوماً دارای پایایی و روایی مناسب هستند و در پژوهش های زیادی به کار رفته اند که در این پژوهش ها نیز روایی و پایایی بالای آن ها تأیید شده است به گونه ای که برای انجام تحقیقات مشابه ، استفاده از پرسشنامه های مذکور مرسوم و متداول شده است. علی رغم پایایی و روایی بالای این پرسشنامه ها ، در این پژوهش نیز به منظور حصول اطمینان کافی ، برای تعیین روایی آن ها از شیوه تحلیل محتوا استفاده شده است که نظرات اساتید مربوطه روایی آن ها را تأیید می نماید و برای پایایی آن ها از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است ؛ به این ترتیب که پرسشنامه ها جهت پاسخگویی در اختیار یک جامعه کوچک ۳۰ نفره قرار گرفته و پس از جمع آوری ، به کمک نرم افزار SPSS 18 ضریب آلفای کرونباخ برای آن ها محاسبه گردید که نتایج این آزمون در جداول ۳-۱ و ۳-۲ آمده است. همان طور که در این جداول نشان داده شده است ، ضریب آلفای کرونباخ برای پرسشنامه رضایت شغلی ۸۹۱/۰و برای پرسشنامه تعهد سازمانی ۷۵۷/۰ به دست آمده است که بیانگر پایایی بالای هر دو پرسشنامه است.
جدول ۳-۱ : ضریب آلفای کرونباخ برای پرسشنامه رضایت شغلی

جدول ۳-۲ : ضریب آلفای کرونباخ برای پرسشنامه تعهد سازمانی

۳-۴- قلمرو تحقیق
الف ) دوره زمانی انجام تحقیق : دوره زمانی تحقیق بهار و تابستان سال ۱۳۹۱ می باشد.
ب ) مکان تحقیق : مکان تحقیق ، مدیریت توزیع برق شهرستان هاو حوزه ستادی شرکت توزیع برق استان لرستان می باشد.
۳-۵- جامعه آماری (N)
جامعه آماری تحقیق عبارتست از کارشناسان شرکت توزیع برق لرستان که ۲۰۷ نفر هستند.
ترکیب جامعه آماری به لحاظ جنسیت و نوع استخدام به شرح جدول ۳-۳ است.
جدول ۳-۳ : جامعه آماری کارسناسان شرکت توزیع برق لرستان