۱-۷-۲-توسعه مشارکت های اجتماعی
در شبکه های اجتماعی، همواره اعضای شبکه به صورت مستقیم یا غیر مستقیم به شرکت در فعالیت های واقعی در زندگی اجتماعی تحریک و تشویق می شوند. تأثیرگذاری قابل توجه شبکه های اجتماعی بر میزان و کیفیت مشارکت های اجتماعی در جوامع مختلف به حدی بوده است که اخیراً تعداد قابل توجهی از شبکه های اجتماعی، دقیقاً با هدف توسعه مشارکت اجتماعی مردم در زمینه های خاص ایجاد شده اند.
۱-۷-۳-به اشتراک گذاشتن علاقه مندی ها توسط اعضا
یکی از رویکردهای اصلی شبکه های اجتماعی، به اشتراک گذاشتن علاقه مندی های کاربران شبکه با یکدیگر است. موضوعِ به اشتراک گذاشتن علاقه مندی ها در شبکه های اجتماعی، از چنان اهمیتی برخوردار است که می توان گفت بدون آن، شبکه اجتماعی معنا نخواهد داشت. هدف از این کار آن است که هر یک از کاربران بتواند دغدغه های خود را مطرح نموده و در جریان دل مشغولی های دیگران نیز قرار بگیرد. همچنین از طریق این ویژگیِ شبکه های اجتماعی کاربران می توانند به بسیاری از نرم افزارهایی که سایر کاربران به اشتراک گذاشته اند، به آسانی دسترسی داشته باشد.
۱-۷-۴-ایجاد محتوا توسط اعضا
بر خلاف سایر رسانه ها که مخاطبان، چندان تعاملی در تولید محتوا و انتخاب محتوای دلخواه خود ندارند، در وب سایت های شبکه های اجتماعی، کاربران می توانند تولید کننده، تأثیرگذار و دارای قدرت انتخاب و بهره برداری از تنوع بیشتری باشند. با توجه به این مطلب، پایگاه های شبکه های اجتماعی بیش از هر رسانه دیگری می توانند با پیشرفت فناوری و توسعه جوامع به برتری های سایر رسانه ها همچون تلویزیون که از قوه شنیداری و دیداری به خوبی بهره می برد، خاتمه دهند.
۱-۷-۵-تبلیغات هدفمند اینترنتی
شبکه های اجتماعی در اینترنت، یکی از منابع مهم برای کسب درآمد از راه تبلیغات به شمار می آیند؛ چرا که اعضای شبکه های اجتماعی در صفحات مربوط به خود درباره علایق خود صحبت می کنند و این به شرکت های تبلیغاتی اجازه می دهد که بر اساس همین علایق، برای آنها آگهی بفرستند. علاوه بر این، بسیاری از شرکت ها با ایجاد حساب کاربری و صفحات شخصی در شبکه های معروف، با سایر کاربران و مشتریان خود و نیز سایر شرکت ها ارتباط برقرار نموده و امور تجاری خود را پیش می برند.

۱-۸-مزایای شبکه های اجتماعی
مزایای این شبکه ها عبارتند از [۱]:
۱-۸-۱-انتشار سریع و آزادانه اخبار و اطلاعات، افزایش قدرت تحلیل و تقویت روحیه انتقادی
اخبار شبکه های اجتماعی بدون سانسور منتشر می شوند و این می تواند یک مزیت تلقی شود؛ هرچند امکان تکثیر اطلاعات مخدوش و نادرست نیز در این شبکه ها بیش از نسل قبلی رسانه ها است. البته امکان مقایسه و تحلیل اطلاعات برای مخاطبان وجود دارد و نباید بنا را بر اعتماد به هر آنچه در این شبکه ها تولید و بازنشر می شود، گذاشت. تحلیل اخبار متناقضی که در این نوع پایگاه ها منتشر می شود، قدرت نقد و نگاه عمیق تر به مسائل اجتماعی را فراهم می کند. این نوع پایگاه ها به مخاطبان خود فرصت می دهند تا از تبعیت کورکورانه فاصله گرفته و در درازمدت به خرد نقادانه روی آورند.
۱-۸-۲-امکان عبور از مرزهای جغرافیایی و آشنایی با افراد، جوامع و فرهنگ های مختلف
امروزه شبکه های اجتماعی، مهد تمدن ها و فرهنگ های مختلف بشری است. وجود زبان های مختلف در رسانه های اجتماعی، امکان حضور تمام افراد جامعه را فراهم می کند که می توانند فرهنگ حاکم بر جامعه خود را به معرض دید عموم بگذارند. اینکه یک جوان بتواند با امثال خود در کشورهای دیگر جهان ارتباط برقرار کند، باعث می شود تا این رسانه ها به مکانی تبدیل شوند که وی بتواند فرهنگ ها و آداب و رسوم کشور خود را به دیگران معرفی کند و به اشتراک بگذارد. همچنین در این شبکه ها ایده های جدید جهت گسترش جامعه، معرفی شده و مورد بحث قرار می گیرند. سازمان ها نیز می توانند فرهنگ و دیدگاه خود را در معرض دید تمام جوامع قرار دهند.
۱-۸-۳-شکل گیری و تقویت خرد جمعی
یکی از شاخصه های مهم شبکه های اجتماعی مجازی، پدیدار شدن خرد جمعی است. خرد جمعی به جریان سیال و پویای قوه تفکر و ذهن کاربران حاضر در چنین محیط هایی اطلاق می شود که به مثابه یک پردازشگر عظیم، اطلاعات را پردازش و پایش می کند. همانند دنیای ابر کامپیوترها که قدرت پردازشی آنها، از ترکیب چندین پردازشگر منفرد حاصل می شود، نیروی تفکر و ذهن کاربران شبکه اجتماعی، به مدد تعاملات اجتماعی اینترنتی و بهره گیری از ابزارهای اینترنتی با یکدیگر ترکیب و همراه می شوند و نیرویی عظیم با قدرت پردازشی بالا پدید می آورند. این مطلب به خوبی ضرب المثل بزرگمهر را که گفته است » همه چیز را همگان دانند « :. در ذهن تداعی می کند.
۱-۸-۴- امکان بیان ایده ها به صورت آزادانه و آشنایی با ایده ها، افکار و سلیقه های دیگران
شبکه های اجتماعی، ارسال بازخورد از سوی مخاطب و همکاری و همگامی کاربران با همدیگر را تسهیل کرده و آنها را به مشارکت در بحث ها تشویق می کنند. این شبکه ها مرز و خط کشی بین رسانه و مخاطب را از بین برده اند. اغلب شبکه های اجتماعی برای مشارکت اعضا و دریافت بازخورد، باز هستند. آنها رأی دادن، کامنت گذاشتن و به اشتراک گذاری اطلاعات را تشویق می کنند. به ندرت مانعی برای تولید و دسترسی به محتوا در این وب سایت ها وجود دارد. رسانه های سنتی عمل انتشار را انجام می دادند و محتوا را برای مخاطب ارسال می کردند؛ ولی در رسانه های اجتماعی فضایی برای گفتگو و محاوره دوطرف وجود دارد و جریان ارتباطی از حالت یک سویه به دوسویه تغییر پیدا کرده است.
۱-۸-۵-کارکرد تبلیغی و محتوایی
حضور افراد در شبکه های اجتماعی، احتمال مشارکت ها و کنش های اجتماعی را در آنان افزایش می دهد. پس هر چه لینک افراد و اعضا درشبکه ها، بیشتر و انبوه تر باشد، همراهی و تعاملات و نزدیکی دیدگاه ها و حرکت همسو و مشترک، محتمل تر خواهد شد. از این رو، استفاده از چنین فضایی برای معرفی و تبلیغ و همچنین هم راستایی مخاطبان در جهت اهداف رسانه ای خود، نقش بسیار و تأثیر بالایی دارد.
۱-۸-۶-ارتباط مجازی مستمر با دوستان و آشنایان
شبکه های اجتماعی در اینترنت، موجب گسترده تر شدن دامنه ارتباطات ما شده است. ما می توانیم آشنایانی را که مدت بسیاری است از آنها خبر نداریم یا از آن ها بسیار دور هستیم، در فضای مجازی پیدا کنیم و معاشرتمان را با آنان از سر بگیریم. دوستانی را که زمان درازی است ندیده ایم، بار دیگر می بینیم و در مجموعه ای گسترده تر، به دوستی مان ادامه می دهیم. می توانیم از کتاب ها، فیلم ها، سلایق و عقاید یکدیگر استفاده کنیم و آنها را با سایر دوستانمان به اشتراک بگذاریم؛ آن هم با چند کلیک. در حالی که این کارها، پیش تر بسیار وقت گیر بودند و نیاز به حوصله فراوانی داشتند و همه اینها در نهایت، به رشد فکری و تکامل دسته جمعی کاربران کمک می کند.
۱-۸-۷-تبلیغ و توسعه ارزش های انسانی و اخلاقی در عرصه جهانی
گرچه به علت غلبه ابعاد دیگر شبکه های اجتماعی، بعد ارزشی آن کمتر مورد توجه قرار گرفته است، اما به جرأت می توان گفت که یکی از قابلیت های مهم شبکه های اجتماعی که تاکنون مورد غفلت واقع شده، فراهم کردن فضایی بین المللی جهت تبلیغ و اشاعه ارزش های دینی، اعتقادی، انسانی و اخلاقی است. بسیاری از کاربران شبکه های اجتماعی افرادی هستند که در صورت تبلیغ صحیح ارزش های اخلاقی و انسانی، از آن استقبال کرده و تحت تأثیر قرار خواهند گرفت .
۱-۸-۸-یکپارچه سازی بسیاری از امکانات اینترنتی و وبی
مزیت اصلی شبکه های اجتماعی، یکپارچه سازی امکانات پایگاه های مختلف است. امکاناتی از قبیل ایجاد صفحات و پروفایل های شخصی، ساخت وبلاگ ها، جستجوی اینترنتی، اطلاع از اخبار و رویدادها و شرکت در فضاهای گفتگو )چت روم ها و فروم ها( و فضا برای آپلود فایل ها که تا پیش از این کاربران برای استفاده از هر کدام از آنها باید عضو سایتی می شدند، اکنون از طریق تنها یک عضویت ساده، امکان پذیر است.
وب سایت های شبکه اجتماعی، محل ارائه خدمات جدید در قالب های مختلف هستند. این وب سایت ها به راحتی با پایگاه های اینترنتی بزرگ دنیا مانند: گوگل، یاهو و حتی پایگاه های تخصصی، لینک داخلی برقرار می کنند و از امکانات آنها در وب سایت خود استفاده می کند.
۱-۸-۹-توسعه مشارکت های مفید اجتماعی
ایجاد انسجام اجتماعی در بین مردم و تسریع در سازماندهی فعالیت های مفید سیاسی و اجتماعی، از آثار مثبت شبکه های اجتماعی است.
۱-۸-۱۰-ا فزایش سرعت در فرایند آموزش و ایجاد ارتباط شبانه روزی بین استاد و شاگرد
بی شک، شبکه های اجتماعی اینترنتی نقش بسیار موثری در توسعه آموزش های تخصصی و عمومی دارند. گرچه به علت عدم امکان نظارت علمی، بسیاری از محتواهای اینترنتی هنوز به مرتبه قابل قبولی از اعتبار علمی نرسیده اند، اما در عین حال شبکه های اجتماعی یکی از عرصه های اینترنتی هستند که کاربران بی شمار آنها به صورت خودجوش اقدام به آموزش و انتقال دانسته های تخصصی و عمومی خویش به دیگران می کنند. علاوه بر این، شبکه های اجتماعی علمی و آموزشی نیز به صورت تخصصی و با هدف آموزش از راه دور یا همان آموزش مجازی، مشغول فعالیت هستند. با بهره گرفتن از شبکه های اجتماعی آموزشیِ مجازی، دانش آموزان و دانشجویان می توانند دامنه فرایند یادگیری خود را در هر لحظه که نیازمند سؤال و برقراری رابطه با استاد یا سایر دانشجویان هم رشته ای باشند، به خارج از محدوده های کلاس گسترش دهند.
۱-۸-۱۱- افزایش اعتماد، صمیمیت و صداقت در فضای سایبر
مردم در گذشته استفاده از فضای تعاملی مانند چت را تجربه کرده اند؛ اما در این فضا، کاربران کمتر شخصیت و هویت خود را به درستی اعلام می کنند و از نام ها و شخصیت های مستعار استفاده می کنند؛ زیرا به این فضا اعتماد لازم را برای بازگو کردن حقیقت ندارند. با شکل گیری وب سایت های شبکه اجتماعی مانند: مای اسپیس، اورکات، فیس بوک، توییتر و غیره، مردم صداقت را جهت پیداکردن دوستان قدیمی، لذت استفاده از علم و سایر موارد به همراه اعتماد واقعی به دست آوردند. به گفته بیشتر کارشناسان تا قبل از به وجود آمدن شبکه های اجتماعی، موضوع اعتماد و صمیمیت فضای سایبر در سراسر دنیا لمس نشده بود؛ ولی زمانی که شبکه هایی مانند اورکات و فیس بوک پا به عرصه اینترنت گذاشتند، مردم با اعتماد به این پایگاه ها باعث گسترش صمیمیت در بین یکدیگر شدند.
۱-۹ -پیامدهای منفی شبکه های اجتماعی
معایب، آسیب ها و پیامدهای منفی شبکه های اجتماعی شامل موارد زیر است [۱]:
۱-۹-۱- شکل گیری و ترویج سریع شایعات و اخبار کذب
به علت عدم امکان شناسایی هویت واقعی اعضا و نیز عدم امکان کنترل محتوای تولید شده توسط کاربران شبکه های اجتماعی، یکی از مهم ترین پیامدهای منفی این شبکه ها، شکل گیری و ترویج سریع شایعات و اخبار کذبی خواهد بود که توسط برخی از اعضای این شبکه ها و با اهداف خاص و غالباً سیاسی منتشر می شود.
۱-۹-۲-تبلیغات ضد دینی و القای شبهات
در شبکه های اجتماعی اینترنتی نیز مانند سایر رسانه ها، افراد و گروه های مغرض با اهداف از پیش تعیین شده و با شیوه های مخصوص، اقدام به تبلیغات ضد دینی و حمله به اعتقادات مذهبی می نمایند. گاه پس از تحقیق و ریشه یابی درمی یابیم که هدف اصلی گردانندگان برخی از این شبکه ها، دین زدایی و حمله به مقدسات بوده است.
۱-۹-۳- نقض حریم خصوصی افراد
معمولاً شبکه های اجتماعی ابزارها و امکاناتی را در اختیار کاربران خود قرار می دهند تا آنها بتوانند تصاویر و ویدئوهای خویش را در صفحه شخصی خود قرار دهند. همین طور، کاربران می توانند اطلاعات شخصی خود را نیز در این شبکه ها قرار دهند. در اغلب شبکه های اجتماعی، برای حفظ حریم خصوصی افراد راه کارهایی ارائه شده است؛ برای مثال، دسترسی به تصاویر و اطلاعات را با توجه به درخواست کاربر محدود می نمایند و یا اجازه مشاهده پروفایل کاربر را به هر کسی نمی دهند؛ ولی این راه ها کافی نیستند. مشکلاتی از قبیل ساخت پروفایل های تقلبی در شبکه های اجتماعی و عدم امکان کنترل آنها به دلیل حجم بالای این هرزنامه ها، باعث می شود که افرادی با پروفایل های تقلبی به شبکه های اجتماعی وارد شوند و با ورود به حریم های خصوصی افراد مورد نظر، تصاویر و اطلاعات آنها را به سرقت برده و شروع به پخش تصاویر در اینترنت کنند.
۱-۹-۴- انزوا و دور ماندن از محیط های واقعی اجتماع
جامعه مجازی، هیچ وقت جایگزین جامعه واقعی نخواهد گردید؛ بلکه به عنوان تسهیل کننده تجارب اجتماعی عمل خواهد کرد. تسهیلات ارتباطی به ما امکان می دهد تا در سطح جهانی و از راه دور به شیوه ای جدید با اجتماعاتی که منافع مشترکی داریم، بپیوندیم. در نتیجه، با پیوستن به این» اجتماعات از راه دور« قادر خواهیم بود تا در دنیای واقعی نیز روابط اجتماعی بهتری با همسایگان، همکاران و سایر شهروندان جامعه واقعی برقرار سازیم.
۱-۹-۵- تأثیرات منفیِ رفتاری
هر شبکه اجتماعی فرهنگ ارتباطاتی خاص خود را دارد، یعنی منش و گفتار مخصوص و منحصر به فردی را برای خود برگزیده است. البته می توان شبکه هایی را یافت که فرهنگ ارتباطاتی تقلیدی برای خود برگزیده اند. فرد با عضویت در هر شبکه اجتماعی درگیر نوع خاصی از فرهنگ ارتباطاتی می شود که شامل: برخورد، تکیه کلام، اصطلاحات مخصوص، رفتار، تیپ شخصیتی و ظاهری و غیره است. بدون تردید، میزان تأثیرپذیری فرد از این محیط، صفر مطلق نخواهد بود. پس هر شبکه اجتماعی، هویت مطلوب خود را ترویج می کند.
مثلاً در سایت هایی مثل فیس بوک و فرندفید و توییتر، کاربر در کنار اینکه عضو جامعه بزرگ پایگاه مورد نظر است، در گروه و شبکه های اجتماعی کوچک تری نیز عضو می شود. هر کدام از این گروه ها وابستگی خاص خود را دارند و به تبع، فرهنگ ارتباطاتی مخصوص. پس فرد در تأثیرپذیری از فرهنگ ارتباطاتی این گروه ها بر خود لازم می بیند که هویت ارتباطاتی خود، یعنی سبک و هویت کنش های کلی خویش در ارتباط با دیگران را تغییر دهد؛ هر چند این تغییر هویت موقت و محدود به زمان و مکان خاصی باشد؛ ولی بدون تردید در هویت واقعی فرد بی تأثیر نخواهد بود و به طور کلی، همه اجزای یک شبکه اجتماعی که فرد با آن در تعامل است، در ضمیر ناخودآگاه فرد تاثیر می گذارد. هویت ارتباطاتی فرد نیز چیزی نیست که به ضمیر ناخودآگاه مرتبط نباشد.
۱-۱۰- شبکه های اجتماعی در ایران

مولفه ها

شماره گویه ها

آداب اجتماعی

۷-۸-۱۰-۱۴-۲۰

وجدان کاری

۱-۲-۳-۱۷-۲۲

نوع دوستی

۹-۱۱-۱۸-۱۹-۲۱-۲۳

جوانمردی

۶-۱۲-۱۳-۲۴

نزاکت

۴-۵-۱۵-۱۶

جدول۳-۳.نحوه توزیع سوالات پرسشنامه آموزه های دینی

مولفه ها

شماره گویه ها

اعتقادی

۲-۳-۵-۸-۱۰-۱۳-۱۴

رفتاری

۱-۴-۶-۷-۹-۱۱-۱۲-۱۵

۳-۷ تجزیه و تحلیل داده های پژوهش
جهت تلخیص داد هها و ارزیابی فرضیه های پژوهش و شناسایی رابطه بین متغیرها نرم افزار SPSS بهره گیری می شود، تا در نهایت اثر آموزه های دینی بر رفتار شهروندی سازمانی در قالب الگوی روابط این متغیرها بدست آید. جهت بررسی و کسب نتیجه در خصوص فرضیه های تحقیق از تحلیل استنباطی استفاده شده است. در این بخش جهت بررسی فرضیه های فرعی تحقیق و ارزیابی میزان تأثیر ابعاد متغیر مستقل( بعد اعتقادی و رفتاری) بر متغیر وابسته ( رفتار شهروندی سازمانی) ازضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون خطی چندگانه شده است که نتایج این تحلیل در جداول فصل چهار ارائه می شود.
فصل چهارم
تجزیه وتحلیل
یافته ها
مقدمه
تجزیه و تحلیل داده ها برای بررسی صحت و سقم فرضیه برای هر نوع تحقیق از اهمیت خاصی برخوردار است. امروزه در بیشتر تحقیقاتی که متکی بر اطلاعات جمع آوری شده از موضوع مورد تحقیق می باشد، تجزیه و تحلیل اطلاعات بعنوان بخشی از فرایند روش تحقیق علمی، یکی از پایه های اصلی هر مطالعه و پژوهش به شمار میرود که به وسیله آن کلیه فعالیتهای تحقیقی تا رسیدن به یک نتیجه، کنترل و هدایت میشوند. داده های خام با بهره گرفتن از نرم افزار آماری spss مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند و پس از پردازش به شکل اطلاعات در اختیار استفاده کنندگان قرار می گیرند.

به عبارتی در این بخش، پژوهشگر برای پاسخگویی به مسأله تدوین شده یا تصمیم گیری در مورد رد یا تأیید فرضیه یا فرضیاتی که برای تحقیق در نظر گرفته است از روش های مختلف تجزیه و تحلیل استفاده میکند. لذا ذکر این نکته ضروری است که تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده به تنهایی برای یافتن پاسخ پرسشهای پژوهش کافی نیست، تعبیر و تفسیر این داده ها نیز لازم است. ابتدا باید داده ها را تجزیه و تحلیل نمود و سپس نتایج این تجزیه و تحلیل را مورد تعبیر و تفسیر قرار داد.
اطلاعات جمع آوری شده از طریق پرسشنامه مذکور، در محیط نرم افزاری SPSS با اعمال آزمونهای آماری مناسب با توجه به فرضیات تحقیق، تجزیه و تحلیل گردید و در این فصل نتایج گردآوری شده و تجزیه و تحلیل های صورت گرفته داده ها بر مبنای استنباط آماری و به کمک فنون آماری مناسب، به منظور تأیید یا رد فرضیه تحقیق ارائه میشود.
در این بخش به منظور توصیف ویژگیهای نمونه، ابتدا داده های جمع آوری شده با بهره گرفتن از شاخص های آمار توصیفی خلاصه و طبقه بندی می شود، سپس با بهره گرفتن از شاخص های آمار استنباطی به تأًیید یا رد فرضیات می پردازیم و از این طریق نتایج حاصله از مشاهدات نمونه انتخابی به جامعه تعمیم داده می شود.
۴-۱.آمار توصیفی
در این بخش از تجزیه و تحلیل آماری به بررسی چگونگی توزیع نمونه های آماری از حیث متغیرهایی همچون؛ جنسیت، سطح تحصیلات،سن و … می پردازیم.
۴-۱-۱.فراوانی سن

نادﻳﻦ ﺑﺎﻟﺒﻲ و ﻧﻮرﺗﺮ ناﻳﻠﻴﻨﻮﻳﻲ(۲۰۰۱ ). درﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠـﻲ و ﺧـﺎرﺟﻲ ﺟﻬـﺖ ﺑﺮرﺳـﻲ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ اﻓﺮاد آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻛﻴﻔﻲ، ﻧﻤﻮﻧـﻪای از اﻓـﺮاد آﻣﺮﻳﻜـﺎﻳﻲ راﻛـﻪ اﻟﺒﺘﻪ در ﺧﺎرج از آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮده اﺳﺖ. وی ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻀﻮر درﻛﺸﻮری دﻳﮕﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﺟﻨﺒﻪﻫﺎﻳﻲ از ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ اﻓﺮاد دوﺑﺎره ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﻮد و ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺮﺧﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲﻫﺎ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ﺧﻮدرا ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ داراﻳﻲ در آﻏﻮش ﻣﻲﮔﻴﺮﻧـﺪ، ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕﺮ ارﺗﺒﺎط ﻣﻴﺎن ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ و ﺳﺮزﻣﻴﻦ را رد ﻛﺮده‌اﻧﺪ.
اﻣﺒﺮ(۱۹۱ :۲۰۰۵) در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪای ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان درک ﻫﻮﯾﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ در ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺖوﯾﮑﻢ: ﭼﺎﻟﺶ ﭘﯿﺶ روی ﺟﻮاﻧﺎن اﻣﺎراﺗﯽ، ﺑﻪ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺷﮑﻞﮔﯿﺮی ﻫﻮﯾﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ درﮐﺸـﻮر اﻣــﺎرات ﭘﺮداﺧﺘــﻪ اﺳــﺖ. ﻧﺘــﺎﯾﺞ اﯾــﻦ ﻣﻘﺎﻟــﻪ ﻧﺸــﺎن داد ﮐــﻪ از ﻣﯿــﺎن ﻓــﺎﮐﺘﻮرﻫــﺎی ﻣﻬــﻢ ﺗﺸﮑﯿﻞدﻫﻨﺪه ﻫﻮﯾﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﺮای ۹۰ درﺻﺪ ﭘﺎﺳﺦدﻫﻨﺪﮔﺎن، ﻣـﺬﻫﺐ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻬـﻢ ﺑـﻮد ه اﺳﺖ؛ ﻫﻤﯿﻦﻃﻮر ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ زﺑﺎن (۸۶/۵ درﺻﺪ)، ارزشﻫﺎی ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ (۷۷/۱)، اﺻﻞ و ﻧﺴـﺐ (۷۴/۴). از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ، ازدواج ﺑﺎ (۶۲/۴) ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ اﻫﻤﯿﺖ را ﺑﺮای ﭘﺎﺳـﺦ دﻫﻨـﺪﮔﺎن داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ.
ﻻﻧﮓ و ﻫﻤﮑﺎران (۹۸ :۲۰۰۷) در ﺑﺮرﺳﯽ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﺗﺄﺛﯿﺮ اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ ﺑﺮ رﺷـﺪ ﺧـﻮد ﻫﻮﯾﺘﯽ ﺟﻮاﻧﺎن، ﺑﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮات اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ درﺷﮑﻞﮔﯿﺮی ﻫﻮﯾﺖ ﻓﺮدی ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﭼﯿﻨﯽ ﻣﯽﭘﺮدازد. ﻧﺘﺎﯾﺞ اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﮐﺎرﺑﺮد اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ ﭼﻬﺎر ﺑﻌﺪ از رﺷـﺪ ﻫﻮﯾـﺖ ﺗـﺄﺛﯿﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ، ﺑﻠﮑﻪ ﺷﯿﻮهﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪی از درک ﺻﻮرتﺑﻨﺪی ﻫﻮﯾﺖ ﻧﯿﺰ در ﻣﯿـﺎن آﻧـﺎن ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ. در اﯾﻦ ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪ ﮐﻪ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ ﺑـﻪ ﻣﺜﺎﺑـﻪ روﺷـﯽ ﺟﻬـﺖ درﯾﺎﻓﺖ ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت در ﻣﺤﯿﻂ ﺳﺎﯾﺒﺮﻧﺘﯿﮏ ﻓﻬﻢ ﺷﺪه و رﺷﺪ ﻫﻮﯾﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﯿﺰان ﺗﻌﻬﺪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻌﯿﻦ از ﺧﻮد، درک ﻣﯽﮔﺮدد.
۲-۳- بخش دوم: چیستی و مفهوم هویت^[۶]
همان طور که پیش از این بیان گردید در این قسمت ابتدا با اشاره به چیستی و مفهوم هویت، سطوح و شاخص­ های آن بیان می­گردد؛ سپس این مفهوم در بستر تاریخی(پیش­مدرن، مدرن، پست مدرن) مطرح و در ادامه ابعاد هویت(بعد اجتماعی، تاریخی، سرزمینی، سیاسی، فرهنگی و…) را برای شناخت بیشتر نسبت به زوایای این واژه بیان می­ کنیم.

۲-۳-۱-چیستی هویت^[۷]
«واژه هویت در اصل عربی و از ترکیب «هو» و «یت» گرفته شده که در فرهنگ زبان فارسی معین به معنای آنچه موجب شناسایی شخصی یا چیزی باشد به­کار رفته است» (معین، ۱۳۷۱: ۵۲۲۸)، یعنی آنچه که باعث تمایز یک فرد از دیگری باشد. هویت از «هو» به معنای «او» می ­آید (منصوب به هو)، حقیقت شیء یا شخصی است که مشتمل بر صفات جوهری او باشد، شخصیت، ذات، هستی و وجود(بهشتی، ۱۳۶۶: ۱۱۷۶). در فرهنگ عمید نیز هویت به معنای شخصیت، ذات، هستی و وجود و منسوب به «هم» آمده است(عمید، ۱۳۷۸: ۱۲۱۲). به تعبیری هویت مبیّن مجموعه خصایصی است که امکان تعریف صریح یک شیء یا شخص را فراهم می‌آورد(شیخاوندی، ۱۳۸۰: ۹). بنابراین هویت در خلاء مطرح نمی­ شود، حتماً یک «خود» و یک «غیر» وجود دارد وگرنه شناسایی معنا پیدا نمی­کند.
برای توصیف مفهوم هویت، معانی مختلف و گاه مترادفی مانند، من فاعلی، من مفعولی، ما، خود، درک از خود، تصور از خود، بازنمایی خود، آگاهی از خود، خود انگاره و شخصیت به­کار رفته است(دوران و محسنی، ۱۳۸۳: ۸۱). در زبان عربی نیز، در ذیل واژه هویت آورده­اند: آنچه که نشانه و شخصیت چیزی یا کسی را معرفی کند(قریب، ۱۳۷۰: ۱۳۱۲). اما این مفهوم در فرهنگ انگلیسی سیر تاریخی متفاوتی داشته و مفاهیم گوناگونی را در بر گرفته است؛ چنانکه، مفهوم هویت در فرهنگ انگلیسی آکسفورد معادل واژۀ هویت کلمۀ «Identity»، آمده است و تحول مفهومی‌Identity به ترتیب تاریخی به نحو زیر ذکر شده است:
«ابتدا به معنای همسانی ذاتی یا مطلق، سپس به معنای فردیت یا شخصیت و بعد از آن احساس یکی شدن و دلبستگی و نهایتاً به معنای چیزی که حافظ شخصیت و هویت افراد است مانند کارت شناسایی، شناسنامه و… آورده شده است»(Dictionary oxford: 1016).
در فرهنگ انگلیسی دیگری آمده که « Identity از نظر لغت در معانی، شخصیت، اصلیت، شناسای، برآوری کامل، المثنی، نسخۀ جور، وجود ذهنی و مادی، عینیت، همانی و این همانی» (آریان­پور کاشانی، عباس و منوچهر، ۱۳۷۱: ۱۰۶۹). بر این اساس دو معنای اصلی واژه هویت در زبان انگلیسی نخست، همانندی و تشابه مطلق(به شکل«این» عین «آن») و در معنای دوم تمایز است که از ثبات و تداوم زمانی ناشی می­ شود (جنکینز، ۱۳۸۱: ۵). یعنی چیزی که هم در آن تشابه وجود دارد و هم استمرار و پایایی. به عبارتی قسمتی از هویت در طول زمان ثابت و مشترک می­ماند و تحول و دگرگونی زمانی روی آن اثر نمی­گذارد و یک قسمت دیگر آن از ویژگی پویایی و استمرار برخوردار است که موجب تمایز این از آن در طول زمان می­ شود.
ازنظر نگارنده هویت از دو وجه همسانی‌(این همانی و وحدت) و ناهمسانی (تمایز) ترکیب یافته است. اگر از جنبه­ ارتباطی به موضوع نگاه کنیم، هویت در ارتباط فرد با خود و با دیگری مواجه است؛ بنابراین از آنجا که انسان ابعاد وجودی مختلفی دارد برای درک بهتر مفهوم هویت ضروریست که یافته­ ها و تعاریف علوم مختلف را در خصوص هویت مورد مطالعه و توجه قرار دهیم؛ مفهوم هویت در علوم مختلف از جمله فلسفه، عرفان، روانشناسی، جامعه شناسی، علوم سیاسی و… کاربرد داشته، و اندیشمندان چون اریکسون، جنکینز، گیدنز و…، از زوایای مختلفی هویت را تحلیل نموده و تعاریف گوناگونی ارائه داشته اند؛ در واقع هویت به معنای «یکی شدن»^[۸]، در روان­شناسی به معنای «یکی شدن خود»^[۹] و در مردم­­شناسی یکی شدن در «هویت قومی»^[۱۰] است. اما از نظر جامعه ­شناسی به عنوان «یکی شدن با خود و دیگران» محسوب می­ شود که توضیح دهنده هویت فردی و اجتماعی است.
آنچه مسلم است؛ هویت دارای دو جزء است: اول «یکی شدن خود» و دیگری «مشارکت با دیگران در بعضی از اجزای ذاتی». برای درک بهتر مفهوم هویت در اجزای ذاتی بایستی به تعریفی که علم فلسفه از واژه هویت بیان داشته اشاره کنیم؛ مفهوم هویت در علم فلسفه بیانگر این مطلب است که، هویت مفهومی ذهنی است؛ هر پدیده­ای در ذهن ما «خودی» دارد که آن را از سایر پدیده ­ها(غیر از آن) متمایز می‌کند و هر اندیشه که به آن پدیده بازگردد، در واقع به خود یا مشخصۀ آن پدیده در ذهن باز می­گردد. به تعبیر استاد شهید مطهری در پاورقی کتاب «اصول فلسفه و روش رئالیسم»، اگر اصل هویت از فکر بشر خارج شود، آنگاه بشر نسبت به هیچ چیز تصوری نخواهد داشت. برخی دیگر از نظریه­پردازان علوم اجتماعی از زاویه­ای دیگر به هویت نگریسته­اند؛ و معتقدند هر فرد دارای چندین هویت است؛ اندیشمندانی همچون ویلیامز، گیچ، کوین، نیلسون، بومن، یونگ و لایت؛ معتقد به نسبی بودن هویت و هویت­ها هستند یک فرد، یک هویت نسبی است و افراد از حیث­های متفاوت، دارای هویت­های متفاوت هستند. یک فرد، یک هویتی شغلی، فامیلی و دینی می ­تواند داشته باشد(عباس­زاده و عباسی، ۱۳۸۴: ۳۵۶-۳۵۵).
با دقت در معناهای این واژه در فرهنگ لغت و همچنین تعاریف علوم مختلف می­توان گفت: هویت به معنای پاسخ به پرسش‌های «من کیستم؟» و «من چیستم؟» است؛ که از آغاز تولد آغاز می­ شود و تا پایان حیات هر فرد در حال شکل­ گیری و تغییر است؛ اما «لوکمان و برگر» جامعه شناسان آمریکایی، از منظر دیگری به هویت توجه دارند. آنان هویت را در برگیرندۀ همه نقش­ها و گرایش­های فرد می­دانند که در طول مدت اجتماعی شدن درونی کرده است؛ بنابراین هویت در جریان فرایند اجتماعی شدن شکل می­گیرد، باقی می­ماند، تغییر می­ کند و یا حتی از نو شکل می­گیرد. با این رویکرد می­توان هویت را حاصل دیالکتیک «واقعیت ذهنی» و «واقعیت عینی» دانست که در برابر ساختارهای اجتماعی معین واکنش نشان داده و موجب حفظ، تغییر یا شکل­ گیری مجدد ساختارهای اجتماعی می­ شود (لوکمان و برگر، ۱۳۷۵: ۲۳۶).
آنتونی­گیدنز^[۱۱] نظریه پرداز انگلیسی «واقعیت ذهنی» را در «خودآگاهی» و «واقعیت عینی» را در «کنش اجتماعی» جست­وجو می­ کند. بر این اساس هویت را آگاهی شخص، گروه و جامعه به خود می­داند که در کنش­های اجتماعی به صورت تدریجی شکل می­گیرد(گیدنز، ۱۳۸۷: ۸۱).
به هر حال هویت از خصوصی­ترین جلوۀ فردی تا عمومی­ترین نمود جمعی را در برمی‌گیرد. از هویت به معنای مختصات ویژۀ فرد و متمایز کنندۀ او از دیگران گرفته تا هویت به عنوان پدیده ­های جمعی که تا تفکر و رفتار به صورت جمعی اجرا نگردد آن نیز حاصل نخواهد شد، یاد می‌شود(خانیکی،۱۳۸۳: ۱۰).
از نظر نگارنده، هویت به مثابه احساس تمایز شخصی، احساس تداوم شخصی، احساس استقلال شخصی گرفته تا تفاوت فردی شخص در ارتباط با دیگران و ماهیت افکار و تلقیات یک جامعه از زندگی، همه و همه ابعاد مختلفی از این پدیدۀ پیچیدۀ چند­ وجهی هستند. بر این اساس می­توان جهت‌گیری هویت را با پسوندهای آن مضیّق یا موسّع نمود از قبیل هویت فردی، هویت جمعی، هویت جنسی، هویت نژادی، هویت اجتماعی، هویت دینی، هویت فرهنگی، هویت سیاسی، هویت بوم شناختی، هویت ملی، هویت جهانی و غیره که هر کدام از این مفاهیم در کنار هویت، جهت­گیری تحلیل را مشخص می­سازد.
همان‌گونه که ریچارد جنکینز^[۱۲] در کتاب «هویت اجتماعی» هویت را این‌گونه تعریف می­ کند: «هویت دو معنای اصلی دارد. اولین معنای آن مفهوم تشابه مطلق را بیان می­ کند؛ این با آن مشابه است. معنای دوم آن تمایز است که با مرور زمان سازگاری و تداوم را فرض می­گیرد. به این ترتیب، به مفهوم شباهت از دو زاویه مختلف راه می­یابد. مفهوم هویت هم‌زمان میان افراد یا اشیاء دو نسبت محتمل برقرار می­سازد؛ شباهت و تفاوت»(جنگینز، ۱۳۷۱ : ۵).
جنگینز فعل «شناسایی» را از ضرورت لازمه هویت می­داند به اعتقاد وی «بدون توان شناختن شباهت­ها و تفاوت­ها هویت، معنایی نمی­یابد. توان شناسایی تمایزات و تشابهات به معنای دسته­بندی اشیاء یا افراد در دسته­های معین خواهد بود که هر دسته دارای شباهت در اجزا خود و تمایز با دسته دیگری است. لذا در ادامه جنگینز دو معنای دیگر به آن اضافه می­ کند: اول طبقه ­بندی کردن اشیاء و افراد و دوم مرتبط ساختن خود با چیز یا کسی دیگر که به بازتابی بودن هویت در روابط اجتماعی دلالت دارد. از تعریف بالا این‌گونه استنباط می­ شود که: هویت یک فرایندی که با معنا ارتباط دارد و معنا نیز خصلت ذاتی اشیاء و واژه نیست، بلکه در ارتباط با اشیاء یا واژه­ های دیگر توسط فرد به دست می ­آید. جنگینز در این باره می­گوید:«هویت به معنا مربوط می­ شود و معنا خصیصۀ ذاتی واژه ­ها و اشیاء نیست، بلکه نتیجۀ توافق و عدم توافق است، همواره تا اندازه­ای به اشتراک گذاشته می­ شود و تا اندازه­ای در باب آن چون و چرا می­ شود. همچنین هویت را صرفاً می­توان همچون یک فرایند فهم کرد، همچون بودن و شدن»(جنگینز، ۱۳۸۱: ۶). گرچه به تعبیر مانوئل­کاستلز، هم هویت فرایند ساخته شدن معنا است؛ اما وی ساخته شدن معنا را بر پایه یک ویژگی فرهنگی یا یک دسته ویژگی‌های فرهنگی که بر دیگر منابع معنا برتری دارند تعبیر می­ کند. به اعتقاد او هویت منبع معنا برای کنش گران است و به دست آن­ها از رهگذر فرایند فردیت بخشیدن ساخته می­ شود، یعنی همان‌گونه که نقش­ها، کار ویژه‌ها را سازمان می­ دهند، هویت­ها هم معنا را سازمان می­ دهند(Castells, 1997: 7). کاستلز هویت را فرایند معناسازی بر اساس یک ویژگی فرهنگی با مجموعه به هم پیوسته­ای از ویژگی­های فرهنگی که بر منابع معنایی دیگر اولویت داشته باشند، می­داند(کاستلز، ۱۳۸۰ : ۱۱۳).
بنابراین هویت­ها، معناهایی کلیدی هستند که ذهنیت افراد را شکل می­ دهند و مردم به واسطه آن‌ها نسبت به رویدادها و تحولات محیط زندگی خود حساس می­شوند، مردم به دیگران می­گویند که چه کسی هستند و مهم­تر اینکه به خودشان نیز می­گویند که چه کسی هستند و سپس می­کوشند به گونه‌ای رفتار کنند که از آن کسی که تصور می­ کنند هستند، انتظار می­رود(Holland, 1998: 6).
براساس نظر جنکینز «هویت مفهومی است که اولاً دنیای درونی یا شخصی را با فضای جمعی اَشکال فرهنگی و روابط اجتماعی ترکیب می­ کند. دومین استنباط اینکه، وجود دیگری (other) در فرایند هویت­یابی در شباهت و تفاوت در میان حداقل دو شیء یا دو فرد معنا می­یابد. رابطۀ میان خود و دیگری رابطه­ای دوطرفه است. به گونه‌ای که در غیاب یکی، دیگری معنا نخواهد داشت. نتیجۀ تمایز میان خود و دیگری ایجاد مرزبندی­های هویتی در جهان اجتماعی است. این مرزها در تعامل میان اعضای گروه ­های دارای هویت متفاوت می­شوند. «هویت بیشتر به فرآیندهای مرزبندی می ­پردازد تا به خود مرزها» (جنگینز، ۱۳۸۱: ۱۶۷). نکته حائز اهمیت در اینجا اجتماعی بودن هویت­های انسانی است. یعنی همۀ هویت­های انسانی، اجتماعی هستند.
لذا هویت در فرایند ارتباط با اجتماع کسب می­ شود. جنگینز می­گوید: «اگر هویت شرط ضروری حیات اجتماعی است. عکس آن نیز صادق است؛ یعنی هویت فردی که در خویشتن تجسم یافته است جدا از سپهر اجتماعی دیگران معنادار نیست. افراد یگانه و متفاوتند، اما خویشتن آن­ها به طور کامل در اجتماع ساخته می­ شود؛ یعنی در فرآیندهای اجتماعی شدن اولیه و متعاقب آن در فرایند جاری تعامل اجتماعی که در چارچوب آن­ها افراد در طول عمرشان خود و دیگران را باز تعریف می­ کنند»(همان: ۳۵).
استنباط دیگر اینکه این فرایند «بازاندیشانه»^[۱۳] است. فرد در فرایند هویت­یابی موجودی منفعل نیست، بلکه عاملی فعال در معنادهی و تفسیر محسوب می­ شود. جنگینز فرایند هویت­مندی را بر اساس دیالکتیک درونی- برونی تحلیل می­ کند که فرایندی بازاندیشانه است. دیالکتیک درونی – برونی که توأمان شناخت خود و دیگران را باعث می­ شود، رابطۀ دوسویه میان هویت و اجتماع را بیان می­ کند، به طوری که هم هویت شرط ضروری برای حیات و تعامل اجتماعی محسوب می­ شود و هم بدون مشارکت در تعاملات اجتماعی هویت­یابی امری ناممکن است هویت جدا از سپهر اجتماعی دیگران اصولاً معنادار نیست(همان).
گیدنز نیز هویت را امری کاملاً بازاندیشانه می­داند که فعالانه ساخته می­ شود به نظر او : «"هویت” در واقع همان چیزی است که فرد، چنانکه در اصطلاح خودآگاهی آمده است، به “آن” آگاهی دارد. به عبارت دیگر، هویت شخصی چیزی نیست که در نتیجۀ تداوم کنش­های اجتماعی فرد به او تفویض شده باشد، بلکه فرد باید آن را به طور مداوم و روزمرّه ایجاد کند و در فعالیت­های بازتابی خویش مورد حفاظت و پشتیبانی قرار دهد»(گیدنز، ۱۳۸۳: ۸۱).
ویژگی دیگر هویت دارا بودن یک یا چندین خصوصیت است. در واقع ما با مشاهده و یا درک این خصوصیت­ها در یک فرد و دادن معانی آن­ها می­توان هویتی برای او قائل شد. ویژگی­ها و عناصر فیزیکی و بدنی، روانی، سیاسی، فرهنگی و نظایر آن همه می­توانند مبناهای هویت­یابی انسان باشند. هویت­هایی مانند «فقیر» و «خوش­تیپ»، «سیاه‌پوست» و غیره چنین چیزی را به خوبی نشان می­دادند(حسین­بر، ۱۳۸۶: ۵۴).
یکی دیگر از ویژگی­های هویت ایستایی و در عین حال پویایی آن است. به عبارتی از پارادوکس­های مفهوم هویت این است که به طور هم­زمان حامل یک عنصر ایستایی و یک عنصر پویایی است. از یک سو بیانگر استمرار و تداوم تاریخی است و از سوی دیگر به دلیل فرایند بودن همواره در معرض تولید و بازتولید تعریف است. آنتونی گیدنز معتقد است که هویت­ها برساخته و همیشه در حال ساخته شدن هستند و پیوسته تولید و بازتولید می­شوند. استوارت‌هال نیز بر این باور است که هویت ایستا نیست و مداوم در حال شدن است(به نقل از نوچه فلاح، ۱۳۸۳: ۲۵و ۲۷). فرهنگ رجایی نیز بر پویایی هویت تاکید کرده و آن را به یک رودخانه تشبیه کرده است: «مقوله هویت به رودخانه تشبیه است. از یکسو تداوم دارد وگرنه در صورت انقطاع دیگر رودخانه نیست. اما در عین حال از تحول برخوردار است. زیرا در مسیر خود هم از مناطق جغرافیایی متعدد با مختصاتی مانند هموار، شیب­دار، پرپیچ و خم، خاکی و… می­گذرد و از طرفی بسته به زمان و فصل سال، قوت، سرعت و میزان آب رودخانه کم و زیاد می­ شود»(رجایی، ۱۳۸۳: ۶۷). بنابراین ماهیت هویت به دلیل در جریان بودن دائماً در معرض بازتولید و بازتعریف است.
هویت همچنین از ویژگی چند لایگی برخوردار است. این لایه ­ها و سطوح، زندگی انسان را از هستی درونی فرد تا هستی ملی و جهانی وی در بر می­گیرند. لایه یا سطح اولیه آن در مقیاس فردی است. از دیدگاه روانکاوانه در این سطح هر شخص در زندگی خود پیوسته تجربیاتی را بدست می ­آورد و بر هسته اصلی شخصیت خود لایه­ های جدیدی می­افزاید؛ چنانکه افزایش و تثبیت این لایه ­ها سبب شکل­ گیری هویت آدمی می‌شود. (حاجیانی، ۱۳۸۴: ۱۰۲). لایه و سطح دوم مربوط به هویت جمعی یا گروهی است که می­توان در مورد سطح خانوادگی، خویشاوندی، قومی، طایفه­ای، محلی و ملی و فراملی مطرح شود(شیخاوندی، ۱۳۷۹ :۲۸).
بنابراین معمای هویت در چهرۀ نوین آن، ربطی وثیق با تولد «شناسا» (سوبژه) دارد. پیدایش و یا «کشف وجود» فاعل شناسا یکی از عناصر بانی عصر مدرن است و بالطبع این ثبت و تثبیت تاریخی آزادی فاعل شناسا به عنوان شرط ضروری بقای آن است. از همین رو، عصر مدرن در ادوار متفاوت خود تاکنون نه تنها ادعای پاسخگویی به پرسش «کیستی و چیستی من» را داشته است، بلکه «خالق» هویت­های متنوع برای «من» نیز بوده است(عباسی و عباس­زاده، ۱۳۸۳: ۳۰-۲۸).
ما در زمانه­ای می­زییم که موجودیت «فاعل شناسا» و استعداد «بازنمایی» آن به شدت به مخاطره افتاده و عده­ای نیز پا را فراتر گذاشته و خبر از مرگ انسان (سوبژه) می­ دهند. به اعتقاد اینان، عصر ما، عصر گسست­ها و پیوست­های بلاانقطاع، عصر «هویت­های کدر و ناخالص»^[۱۴]، «مرزهای لرزان و بی­ثبات»، تجلیل از «تمایزات»^[۱۵]، در اندیشۀ دریدا ترکیبی است از to Differ (تفاوت داشتن) به علاوه toDeffer (به تعویق انداختن). به معنای اول نشانگر تمایز یا فاصلۀ مکانی^[۱۶] و معنای دوم بیانگر تمایز یا فاصلۀ زمانی^[۱۷] است(Derrida, 1982: 7-8).
به عبارت دیگر، واژۀ مذکور در عین حال دارای دو وجه «هم­زمانی»^[۱۸] و «در زمانی»^[۱۹] است. تأکید بر«آیین‌های صدقی محلی»^[۲۰] و عصر «وانمودها»^[۲۱] و «فرا واقعیت‌ها» ^[۲۲] است. بسیاری یک گام فراتر نهاده و بر این اعتقاد شده ­اند که تمامی‌«نقاط کانونی و گره­ای»^[۲۳] که هویت­ها پیرامون آن­ها شکل گرفته و ثبات و قرار می­یافتند، همگی خود «دال­های تهی­»ای بیش نیستند و همواره در معرض تغییر و تصرف هستند. بنابراین، «ابژه»های هویت­ساز نیز دچار بحران بی­هویتی شده ­اند(Ibid).
از آنجائیکه لایه­ های مختلف هویت هر فرد با خود درونی انسان از دوران کودکی آغاز و تا پایان با اجتماعات محلی و در نهایت بین ­المللی را پیوندی پایدار داشته و دارد، می­توان آن را به رودخانه­ای تجسم نمود که در جریان دائمی زندگی فرد، به طور خودآگاه و غیر خودآگاه در بستر گذشته تاریخی و تعاملاتی که تکنولوژی روزآمد در اختیارش قرار می­دهد؛ در تداوم زمان لایه ­هایی از ارزش­ها، سلیقه­ها، آداب و رسوم و فرهنگ­های مختلف را بر خود فسیل می­سازد(Ibid).
بنابراین انسان امروز، دیگر قادر نیست وجود خود را در محدوده‌های یک هویت معین حفظ کند. اگر به تعریف اندیشمندان علوم سیاسی توجه داشته باشیم؛ هویت مفهومی جمعی است، که به افرادی اشاره دارد که در تعامل با یکدیگر بر اساس تاریخ، زبان و… مشترک، ملتی را تشکیل می­ دهند و هویتی را می­سازند. بنابراین هویت فرهنگی که بحث اصلی این مقاله است از مصادیق و زیر مجموعه اصلی هویت ملی است؛ از قرن نوزدهم با تحولات سریع تکنولوژی، در بستر توسعه صنعتی و دسته­بندی جوامع به کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، مشترکات زبانی، تاریخی، و مهم­ترین آن فرهنگ مشترک تحت تأثیر تغییرات ناگهانی و غیرمترقبه واقع شده است. شبکه ­های ماهواره­ای با کمک ابزارهای فنی(رسانه­های جمعی) از جمله: اینترنت و تلویزیون ماهواره‌ای و…، با پخش برنامه ­های متنوع فضا و زمینه ­های فرهنگی جدیدی را در جوامع تکثیر نموده ­اند؛ لذا با ارائه فرهنگ­های متنوع موجب ایجاد بحران هویت گشته­اند. انسان امروز از آن رو دچار بحران هویت است که هویت، دیگر مجموعه ­ای یک­دست از ارزش­های ثابت و مطمئن نیست(شایگان، ۱۳۸۰، ۱۳۴-۱۳۳).
لذا هویت در این گستره زمانه بی­مکانی دچار بحران خواهد شد و ما هرچه بیشتر بر هویت خویش تأکید کنیم، هرچه تعلق خود را به گروه یا ملت با صدای بلندتر جار زنیم، آسیب­پذیری هویت خویش را بیشتر نشان داده­ایم. به ­طور کلی باید گفت، هویت به ویژگی یا ویژگی­هایی گفته می­ شود که بر مبنای دو بعد تشابه و تمایز، موجب شناختن و شناسایی افراد و اشیاء می­شوند. هویت به عنوان محمل و وسیله شناخت، به درک و فهم افراد از خود و دیگران به عنوان یک وجود مشخص و متمایز کمک می­ کند. هویت به عنوان منبع و سرچشمه معنا، منبع شناخت احساسات، عواطف، سازمان دهنده کنش­های جمعی و فردی ماست. سوم اینکه هویت در عین داشتن یک سرچشمه پایدار، جریانی پویاست و دارای لایه فردی و جمعی است(ساعی، ۱۳۹۰).
در پایان اشاره دارم به اینکه آن گونه که جنکینز بیان داشته هویت از ۱۲ سالگی یا آغاز تولد تا ۲۰ سالگی شکل می­گیرد تصور نگارنده بر این است که همان‌گونه که ‌هابرماس بیان داشته ویژگی­های ژنتیکی در ارتباط مستقیم با هویت و فهم از خود و جایگاه اجتماعی است؛ بنابراین هویت هر فرد بخشی ذاتی و همراه فرد متولد می­ شود، که به ویژگی­های ژنتیکی و وراثتی فرد برگردد و همین ذات درونی فرد موجب می­گردد که فرد در انتخاب و تقویت و تثبیت هویت خویش بر اساس ذائقه و غرایز درونی کشش به سوی هویتی خاص داشته و از خطوط فرهنگی خاصی پیروی نماید؛ بخش دیگر که در ارتباط فرد با محیط درونی (خانواده) و محیط پیرامونی ( اجتماعات کوچک مدرسه، جامعه محلی و بین ­المللی) کسب می­ شود تا پایانی­ترین لحظات زندگی فرد در حال تغییر، و کسب هویت­های جدید است و این امر بیشتر مرهوم تکنولوژی و ابزارهای فنی آن می­باشد که در واقع انسان در کهکشان دیجیتال وارد شده و پویایی در صدم­های ثانیه صورت می­پذیرد.
۲-۳-۲-انواع و سطوح هویت:
اکثریت اندیشمندان علوم روان­شناسی، مردم­شناسی و علوم اجتماعی و نظریه­پردازان شخصیت هویت را در درجه اول امری فردی و شخصی می­دانند و عقیده دارند که هویت به ویژگی­های شخصیتی و احساس فرد مربوط می­ شود (گل­محمدی، ۱۳۸۰: ۱۴).
مفهوم هویت در منابع جامعه ­شناسی امروز تعریف دقیق­تری پیدا کرده است. فرهنگ جامعه ­شناسی«بلک­ول»، هویت به معنی پنداشت نسبتاً پایدار فرد از کیستی و چیستی خود در ارتباط با افراد و گروه ­های دیگر تعریف شده که از طریق تعاملات اجتماعی فرد با دیگران در فرایند اجتماعی شدن تکوین می­یابد. در واقع هویت امری اجتماعی و اکتسابی و نه شخصی است که فرد آن را در تعامل با افراد و گروه ­های اجتماعی کسب می­ کند(به تقل از عبداللهی و حسین­بر، ۱۳۸۱ : ۱۰۷).
به عبارتی جامعه­شناسان با تأکید بر دیالکتیک میان فرد و جامعه معتقدند که هویت در نگرش­ها و احساسات افراد نمود می­یابد، ولی بستر شکل­ گیری آن زندگی جمعی است و کاملاً به صورت اجتماعی به واسطه مراحل مختلف اجتماعی شدن و تعامل اجتماعی، ساخته می­ شود(Jenkins, 1996: 20). بر این اساس، هویت مقوله­ای اجتماعی و برساخته است؛ یعنی در فرایندهای اجتماعی شدن که افراد در چارچوب آن‌ها و خود و دیگران را تعریف و بازتعریف می­ کنند، شکل می­گیرد. بر این اساس عوامل محیطی و اجتماعی مختلفی از جمله خانواده، مدرسه، همسالان، گروه ­های مرجع و رسانه­های جمعی در شکل­ گیری هویت تأثیرگذارند(ساعی، ۱۳۸۹).
باتوجه به مطالب ذکر شده، اگر هویت را امری اجتماعی و حاصل تعامل فرد با افراد و گروه ­های اجتماعی بدانیم با دو نوع هویت فردی و هویت جمعی(اجتماعی) سروکار داریم. این دسته­بندی مهم­ترین نوع دسته­بندی است که بر مبنای ابعاد اصلی هویت یعنی همان تمایز و تشابه صورت گرفته است. بر این اساس مبنای اصلی هویت فردی، تمایز از دیگران و مبنای اصلی هویت جمعی، شباهت با دیگران است.
۲-۳-۲-۱-هویت فردی
هویت فردی که با مفاهیمی چون، «من» ^[۲۴]، «نهاد»^[۲۵] یا مخزن انرژی عاطفی و «ابرمن»^[۲۶] یعنی خودِ­آرمانی یا نمایندۀ واقعیت بیرونی، و شخصیت تحلیل و عنوان می­ شود؛ مجموعه ویژگی­ها و حالات و صفاتی است که باعث تمایز یک فرد از سایر افراد می­ شود.
هویت در درجه اول امری فردی و شخصی است که با شکل، نام، باورها و سایر ویژگی­های شخصی و ظاهری تعریف می­ شود. این وجه از هویت با هویت جمع ارتباط و وابستگی تنگاتنگی دارد؛ به طوری که با هویت جمعی، هویت فردی نیز معنا پیدا می­ کند(عباسی و عباس­زاده، ۱۳۸۳).
هویت فردی به پرسش «من کیستم؟ و چیستم؟» پاسخ می­دهد و بیانگر مجموعه ویژگی­هایی است که یک فرد را از دیگران متفاوت می­سازد و به او فردیتی خاص می­بخشد. به تعبیر گیدنز «هویت فردی همان «خود» است که فردی به عنوان بازتابی از زندگی­نامه خود می­پذیرد»(گیدنز، ۱۳۷۸ : ۸۲). هویت فردی شاخصه­های فردی یک فرد است مانند نام و نام خانوادگی، محل تولد، پدر و مادر و با برخی ویژگی­های خاص دیگر مانند «تیز هوش»، «قوی» و غیره. به عبارتی هویت فردی به ویژگی­های فردی بر می‌گردد(عبداللهی و حسین­بر، ۱۳۸۱: ۱۰۷).
فروید روان­شناس معروف «من» را آن قسمتی از نهاد می­داند که تحت تأثیر مستقیم دنیای خارج و به واسطۀ آگاهی و ادراک تکوین می­یابد. پس، تجلی «من» وقتی عملی می­گردد که تأثیر دنیای خارجی احساس شده باشد؛ لکن حوزۀ قضاوتش موقعی حقیقتاً برقرار می­ شود که فرد کنترل حرکات ارادی‌اش را در اختیار داشته باشد. از طرفی، «من» بین شخص و دنیای خارج میانجی­گری می­ کند(عباس­زاده و عباسی، ۱۳۸۴: ۳۶۱-۳۶۰).
زیگموند فروید^[۲۷] روانکاو اتریشی در بحث هویت معتقد است که ضمیر خودآگاه افراد در مقابل ضمیر ناخودآگاه فردی آنان بخش اعظم شخصیتی آدمی را شکل می­دهد. «یونگ» نیز ضمیر «ناخودآگاه» را به دو لایه تقسیم می‌کند: لایۀ جمعی و لایۀ فردی. لایۀ فردی به احیای قدیمی­ترین مضامین دوران کودکی ختم می­ شود، درحالی‌که لایۀ جمعی شامل زمان پیش از کودکی است؛ یعنی شامل مضامین بازماند] حیات اجدادی است. او معتقد است که اگرچه هر انسانی دارای شیوۀ زندگی خاص خود است، ولی به میزان زیادی اسیر و نمایندۀ یک روح جمعی به حساب می ­آید که عمر آن به قرن­ها بالغ می­ شود(به نقل از عباس زاده و دیگران، همان). روانشاسان معتقدند که حداقل چهار مسئلۀ اساسی در احساس هویت فردی وجود دارد:
اول: انسانی، این احساس که فرد، یک موجود انسانی است؛
دوم: جنسیت، احساس فرد از مردانگی یا زنانگی؛
سوم: فردیت، این شناخت که فردی خاص و بی­نظیر است؛

۳-۲-۲-۲ تقسیم بندی صنعت از نگاه های گوناگون
میتوان از منظرهای مختلف صنعت را تقسیم بندی نمود به طور مثال بر اساس کاربر و یا سرمایه بر بودن آن و یا… در واقع تقسیمبندی صنایع به روش های مختلف با توجه به هدف کاربرد آن صورت میپذیرد که در ادامه به تعدادی از آن ها اشاره می نمائیم.(پورتر،۱۳۸۴)
از دیدگاه تکنولوژیک
چنان چه بخواهیم صنعت را بر اساس انواع فناوری میتوان صنایع را از منظر تکنولوژی تقسیمبندی نمود:

• • صنایع با فناوری برتر شامل صنایع هوا فضا، تجهیزات اداری، الکترونیک،ارتباطات و داروسازی

• • صنایع با فناوری متوسط- برتر شامل صنایع تولید ابزار علمی، وسایل نقلیه موتوری، ماشین آلات الکتریکی، موارد شیمیایی، دیگر تجهیزات حمل و نقل، تجهیزات غیر برقی

• • صنایع با فناوری متوسط پائین شامل صنایع تولید پلاستیک و لاستیک، فلزات غیر آهنی، فلزات آهنی، مصنوعات فلزی، پالایش نفت و کشتی سازی

• • صنایع با فناوری پائین شامل صنایع نشر و چاپ، نساجی، صنایع غذایی، چوب و اثاثیه چوبی، تولید انواع نوشیدنی و تنباکو ( اطلاعات نوآوری اتحادیه اروپا، ۲۰۰۰).

از دیدگاه دانش
همه صنایع به نحوی وابسته به دانشی هستند که بصورت داده، وارد سیستم می شود، می توان دانش را به اقسام گوناگون تقسیم بندی نمود که هر یک از آن ها به نوعی در صنعت کاربرد دارند.در یک تقسیم بندی از دانش می توان آن را به ۵ شکل کلی طبقه بندی نمود :

• • دانش درباره حقایق^[۱۳]

• • دانشی که درباره طبیعت جهان، اجتماع و فکر بشر است^[۱۴].

• • دانشی که مربوط به روابط اجتماعی در جهان، و درباره دانشی که چه کسی چه می‌داند و چه کسی چه کاری می‌تواند انجام دهد است^[۱۵].

• • دانشی که در یک اقتصاد پویا و انعطاف پذیر بسیار مهم هستند.^[۱۶]

• • دانشی که به حرفه مربوط می‌شود، توانمندی انجام کاری در سطح عملیاتی و اجرایی است.^[۱۷]

در تقسیم بندی دیگری که از دانش می توان ارائه نمود بر اساس میزان مستند شدن آن می باشد که در حقیقت دانش در دو گروه مجزا قابل تقسیم می گردد:

• • دانش ضمنی^[۱۸] : دانشی که از طریق تجربه حاصل شده است و به آموزش و یا دوره‌های رسمی مربوط نیست.

• • دانش صریح^[۱۹] :که از طریق آموزشهای و دوره‌های رسمی بدست می‌آید.

دراکر^[۲۰] معتقد است که «دانش اکنون به یک فاکتور تولید تبدیل شده است که هم سرمایه و هم نیروی کار را به کناری می نهد»(دراکر،۱۹۹۳). سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه^[۲۱] برای اولین بار در سال ۱۹۹۵گزارش مربوط به اقتصاد مبتنی بر دانش را منتشر نمود و در سال ۱۹۹۶ در گزارشی جامع تر، علاوه بر معرفی این مفهوم، شاخص های اندازه گیری آن را نیز پیشنهاد نموده است(OECD, 1995).

درگزارش مذکور چنین آمده است که «اکنون دانش به عنوان محرک بهره وری و رشد اقتصادی شناخته می شود. تئوری جدید رشد نشان دهنده تلاش برای فهم نقش دانش و فناوری در به حرکت درآوردن بهره وری و رشد اقتصادی است»(OECD, 1996).
در نهایت می توان بیان کرد که بعضی صنایع نسبت به بقیه بیشتر دانش محور می باشند. واژه صنایع دانش محور معمولاً به آن صنایعی اتلاق می شود که به طور نسبی بر فناوری و نیروی انسانی شان بعنوان داده متمرکز می باشند.
از دیدگاه سبک و سنگین بودن صنایع
صنعت سنگین، اصطلاحاً به تولید انبوه، ابزار کار،مواد اولیه و ماشین آلات اطلاق می گردد، به نحوی که
میتوان آن را تولید برای تولید دانست. چرا که صنایع سنگین عموماً وسایل، ابزار و ماشین آلاتی را تولید
می کنند که در بخش های دیگر تولید به کار می آیند. یعنی وسایل تولید، سخت افزار ها و ماشین آلاتی را پدید می آورند که از آن ها در مرحله تولید برای مصرف استفاده می شود.
صنعت سبک، به صنعتی گفته می شود که با به بکارگیری ابزار و ماشین آلات( ساخته شده در صنایع سنگین) به تولید انبوه کالاها و خدماتی می پردازد که در جامعه جهت مصرف به بازار عرضه می شوند.
از دیدگاه کاربر و سرمایه بر
صنعت سرمایه بر به صنعتی اطلاق می گردد که در آن میزان زیادی از تجهیزات و به طور کلی کالاهای سرمایه ای در مقایسه با نیروی کار و ستانده ها به کار رفته و بدین ترتیب نسبت بالایی از هزینه ها به منظور خرید، تعمیرات و نگهداری و استهلاک تجهیزات و به طور کلی کالاهای سرمایه ای مصرف شده و سهم کم‌تری به هزینه های نیروی کار اختصاص دارد.
صنعت سرمایه بر در مقابل صنعت کاربر قرار دارد. صنایع شیمیائی، نفت و تولید فلزات اساسی صنایع سرمایه بر و صنایع چوب و چرم صنایع کاربر هستند. در صنایع سرمایه بر از ماشین آلات و تجهیزات، ابزار و وسایل پیشرفته تر با درجه خورکاری بالا استفاده می شود.
صنعت کاربر، صنعتی است که در آن سهم قابل توجهی از عوامل تولید به نیروی کار اختصاص داده می شود. یعنی نسبت بالایی از هزینه های تولید فرآورده ها ( کالا و خدمات ) را هزینه های مربوط به نیروی کار تشکیل می دهد و در مقابل سهم کم تری به خرید، تعمیرات و نگهداری و استهلاک سرمایه ای و زمین، تخصیص داده می شود.
به بیان دقیق تر، صنعت کاربر، صنعتی است که در آن نسبت کار داده شده(ورودی)، به سرمایه به کار رفته (و همچنین زمین)، بیشتر از متوسط این نسبت(یعنی کار به سرمایه)، در کل صنعت میباشد(وزارت صنعت و معدن و تجارت،۱۳۸۰).
از دیدگاه زنجیره ارزش
در واقع در این نگاه صنایع به سه دسته صنایع واسطهای، سرمایهای و مصرفی تقسیم میگردند که منظور از هریک از آنها به شرح زیر میباشد:

• • صنایع واسطهای صنایعی هستند که محصولات آن‌ها به منظور مصرف نهایی تولید نشده و به عنوان درون داد برای تولیدات دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• • صنایع سرمایهای صنایعی هستند که محصولات آن‌ها عمدتاً به عنوان وسیله کار و تولید مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• • صنایع مصرفی صنایعی هستند که محصولات آن‌ها عمدتاً مصرف نهایی دارد و در فعالیت‌های دیگر به عنوان داده مورد استفاده قرار نمی‌گیرد(مرکز آمار ایران،۱۳۸۸).

از دیدگاه استاندارد بین المللی طبقه بندی صنعتی فعالیت‌های اقتصادی^[۲۲]

طرفداران فرضیه بازار کارایی سرمایه معتقدند که در بازار کارای سرمایه، سهامداران و در کل بازار در مورد رویدادهایی که تاثیری بر جریانات نقدی ندارند، گمراه نخواهند شد، زیرا بازار این توانایی را دارد که دست کاری های سود را تشخیص دهند.
۲-۷-۲ تسهیل قابلیت پیش بینی سود^۱۲[۴۱]
وقتی که هموارسازی سود وجود داشته باشد، مدیریت و سهامداران می توانند راحت تر برنامه ریزی و بودجه بندی کنند. مدیریت می تواند برای سالهای آتی راحت تر برنامه ریزی کند و سهامداران و سرمایه گذاران در محاسبه بازده سهام و تصمیم گیری در مورد سرمایه گذاری خود راحت تر اقدام می کنند. مدیران در صورت وجود سودهای پرنوسان نمی توانند براحتی برای آینده برنامه ریزی و بودجه بندی کنند. سهامداران نیز در مورد سودهای قابل تقسیم و پیش بینی قیمت سهام در آینده با مشکل مواجه خواهند شد.

پیش بینی جریان های نقدی آتی با توسل به سودهای هموار متوالی نسبت به سودهای واقعی متوالی که در بر گیرنده اقلام غیر مترقبه هستند برتری دارد.
مدیریت به منظور افزایش توانایی سرمایه گذاران برای پیش بیینی جریان نقدی آتی به هموارسازی سود دست می زنند و وجود هموارسازی سود این امر را تسهیل می کند.
۲-۷-۳ افزایش رفاه مدیریت^۲۱[۴۲]
یکی از انگیزه هایی که باعث می شود مدیریت دست به هموارسازی سود بزند منافع مدیریت است. در اکثر واحدهای تجاری پاداش مدیریت تابعی از سود است و مدیریت برای دریافت پاداش بیشتر دست به
هموارسازی سود می زند( اسفیلد،۲۰۰۳،ص۷۹)^۳۲ [۴۳].
یکی دیگر از دلایلی که باعث می شود که مدیریت دست به هموارسازی سود بزند اینست که مدیریت امنیت شغلی میخواهد. همان طور که قبلاً نیز بیان شد سهامداران در شرکت هایی که دارای سودهای هموار می باشند رغبت بیشتری به سرمایه گذاری نشان می دهند و هم چنین ناپایدار بودن سود را ریسکی بودن شرکت می دانند، بنابراین مدیری که هموارسازی سود نکند احتمال دارد شغل خود را از دست بدهد و بر عکس مدیری که سودهای همواری را گزارش می کند ارزش سهام شرکت را بیشتر می کند و از طرف دیگر سهامداران نیز امنیت شغلی وی را تضمین می کنند.
این موارد به خاطر وجود تضاد منافع بین سهامداران و مدیران اتفاق می افتد چون مدیران دنبال منافع مادی و هم چنین امنیت شغلی هستند و سهامداران هم دنبال افزایش ثروت خود می باشند. در بعضی مواقع منافع مدیران موقعی تضمین می باشد که منافع سهامداران تضمین شده باشد و مدیران انگیزه قوی برای افزایش ثروت سهامداران دارند چون منافع خود در گرو افزایش رفاه سهامداران است. پس مدیران دست به هموارسازی سود و افزایش رفاه سهامداران میزنند نه به خاطر این موضوع که ثروت آنها زیاد می شود بلکه به این خاطر که منافع خود تضمین می شود. مخصوصاً زمانی که این رویداد رخ می دهد که حقوق و مزایای مدیران تابعی از افزایش ثروت سهامداران باشد. در این حالت مدیران با انگیزه ی بیشتری دست به هموارسازی سود خواهند زد.
بر مبنای فرضیه حداکثر سازی پاداش و حق الزحمه مدیریت در شرایطی که بین حق الزحمه و پاداش مدیریت با ارقام سود حسابداری رابطه وجود دارد، مدیریت آن دسته از روش های حسابداری را انتخاب می کند که هموارسازی سود را در پی داشته باشد و اگر حق الزحمه و پاداش مدیران بر مبنای سود حسابداری باشد در این حالت هموارسازی سود وجود دارد و بیشتر از حالتی که سود حسابداری بر مبنای حق الزحمه و پاداش مدیران نیست.
۲-۸ روش های مطالعه هموارسازی سود
سه روش ممکن را برای شناسایی رفتار هموارسازی سود وجود دارد
الف)تحقیق مستقیم از مدیران به روش مصاحبه، مشاهده و پرسش نامه
ب)تحقیق از افراد مستقل حرفه ای
ج)آزمون اطلاعات پس رویدادی
برای آزمون اطلاعات پس رویدادی مدل های زیر مورد استفاده قرار می گیرد.
۱)مدلهای سنتی
۲)مدل ایمهاف
۳)مدل ایکل
۲-۸-۱ مدل سنتی
در این مدل فرض می شود که سود هنگامی هموار شده است که نوسان پذیری سود براساس یک مدل مورد انتظار کاهش داده شود. مدل سنتی به صورت E_T=E_T-1بیان می شود. پژوهشگران معمولاً از مدل های خطی روند زمانی نظیر مدل باکس-جنکیس^۱ [۴۴]استفاده کرده اند. وجه مشترک همه مدلهای مورد انتظار اینست که تمامی آنها سود هر دوره E_γ را تابعی از زمان با یک نرخ رشد ثابت و یا سایر پارامترهای گزینشی فرض می کنند.

۱) _t=y_t-1+(y_t-1-y_t-2)

۲) _t=y_t-1+α(y_t-1-y_t-2)+β(yt_-2-y_t-3)+γ(y_t-3-y_t-4)
۳) t=yt-1(1- t-1)
۴) t= y_t-1(1- αt-1+βt-2+yt-3)
یاد آوری میشود که ضرایب α وβ وy گزینشی هستند نماد سود مورد انتظار وt متوسط نرخ رشد در صنعت است ولی این مدل یک سری مشکلاتی دارد. ایکل^۲[۴۵] معتقد است که تحقیقات انجام شده بر مبنای این چهارچوب نظری مشکلاتی ذاتی و متعددی دارند. اولین مشکل این است که بایستی برای آزمون، یک مدل مورد انتظار تهیه کنیم که در واقع کاری پیچیده و ذهنی است. زیرا ممکن است مدل مورد انتظار نتواند فرایند ایجاد و سری زمانی سود را به نحو مطلوب و قابل قبول توصیف نماید.
دومین نقطه ضعف مدل سنتی این است که آزمون، فقط یک متغیرهموارسازی، برای جریان سودهای هموارشده، در یک زمان معینی ممکن است به نتایج متعصبانه ای منجر شود. زیرا ممکن است یک شرکت در آن واحد از چندین متغیرهموارسازی استفاده کرده باشد. از نقاط ضعف دیگر مدل های سنتی اینست که فقط برای یک دوره زمانی هموارسازی را بررسی می کند و بایستی برای آزمون یک سری زمانی بررسی شود و این ضعف در مدل ایمهاف بر طرف شد.
۲-۸-۲ مدل ایمهاف^۱[۴۶]
ایکل معتقد است که ایمهاف اولین محققی است که مدعی شده سودهای هموارشده می تواند تابعی از یک متغیر مستقل دیگری غیر از آنچه تا آن زمان عنوان شده بوده باشد خود ایمهاف از متغیر مستقل فروش به عنوان جایگزینی مناسب استفاده کرد. در مدل ایمهاف ابتدا سود و فروش به عنوان متغییر در یک رابطه رگرسیون زمانی به شکل زیر قرار می گیرند.
(زمان)+βα= سود
(زمان)+βα = فروش
سپس تغییر پذیری برای هر گرسیون بر مبنای اندازه R² تعریف می شود. در نهایت به منظور تشخیص رفتار هموارسازی سود برای یک شرکت معین دو معیار تعریف می شود:
۱-هموارسازی سود زمانی واقع می شود که یک جریان هموار سود وجود دارد و در همان زمان رابطه ای ضعیف بین فروش و سود برقرار است و یا
۲-یک جریان هموار سود وجود دارد، در حالی که جریان فروش ناهمواری مشاهده می شود.
این روش نیز ضعف هایی داشت که بیشتر آنها را ایکل بیان کرد که در زیر آمده است.
۲-۸-۳ مدل ایکل^۲[۴۷]
ایکل انتقاداتی را که بر مدل ایمهاف وارد می کندکه به شرح زیر می باشد:
اولین مشکل مدل ایمهاف اینست که تعریف جامع و روشنی از هموارسازی را ارائه نمی کند. دومین مشکل مدل ایمهاف در میزان اعتماد او به عنوان یک معیار اندازه گیری تغییر پذیری است. در مدل ایکل این نقاط ضعف رفع شده است. چهار چوب نظری مدل ایکل موسسه هموارساز را به عنوان واحدی تعریف می کند که چندین متغیر حسابداری را به گونه ای بکار می گیرد که برآیند تاثیرات آنها نوسان پذیری سود را به حداقل برساند یکی از نقاط ضعف مدل های سنتی استفاده از یک متغبر برای هموارسازی می باشد در حالی که در مدل ایکل از چنیدین متغیر استفاده شده است و یکی از نقاط ضعف مدلهای سنتی بررسی هموارسازی در یک دوره می باشد که این ضعف نیز در مدل ایکل رفع شده است چون مدل ایکل چندین دوره را بررسی می کند. مدل ایکل بر اساس چهار پیش فرض طراحی شده است که به صورت روابط جبری زیرنشان داده می شود:
به طوری که:
۱) I=S-(VC%×S)-FC+X
I=S-(VC%×S)-FC+X

ثابت است ۲)VC%
۳)FC_tFC_t-1
۴)COV(S,FC)=0

I:سود
S:فروش